Tôi không biết đã có cuốn từ điển tiếng Việt nào cập nhật từ “sống ảo” hay chưa? Nhiều khả năng là chưa, nên nghĩa của từ “sống ảo” hiện nay không rõ ràng cho lắm.
“Sống ảo” chỉ đơn giản là con người trình hiện hình ảnh cá nhân, bày tỏ quan điểm, thái độ hoặc tình cảm của mình trong thế giới ảo, tức cái thế giới được định hình bằng các nguyên tắc của internet và các dịch vụ của nhà cung cấp mạng xã hội, và chỉ thế thôi?
Hay “sống ảo”, một cách cụ thể hơn, là ở trong không gian mạng, người ta có xu hướng hoặc sở thích tự biểu hiện mình bằng những hình ảnh không thật, không đúng, không khớp với hình ảnh về mình như là “tổng hòa của các mối quan hệ xã hội” ngoài không gian mạng?
Nghĩa thứ hai có vẻ chắc chắn hơn. Ví như, khi “chị em” rao lên rủ nhau đi “sống ảo”, thì hãy tin rằng họ sẽ kéo nhau đến một địa điểm đẹp đẽ thú vị nào đó để chụp ảnh.
Và những bức ảnh ấy, sau một hồi tuyển lựa và nhuận sắc bằng đủ các app điều chỉnh sáng tối, đậm nhạt, dài ngắn, vuông tròn... sẽ được đem “cúng phây”, công khai hình ảnh đã qua quy trình xào nấu chế biến trên mạng xã hội.
Để làm gì?
Để nhận được những lời khen của các “bạn phây”, rằng mình xinh đẹp, trẻ trung, rạng ngời, cuốn hút, “thần thái” v.v... và quan trọng hơn, để tự mình cũng phải nhận thấy rằng, không hồ nghi gì nữa, quả thật mình xinh đẹp, trẻ trung, rạng ngời, cuốn hút, “thần thái” v.v...
Có một tâm lý học rất phức tạp ở đây, của việc pha trộn giữa sự thực hiện trò chơi và sự phỉnh phờ chính mình của đương sự. Nó phức tạp đến nỗi tôi sẽ phải bỏ qua phân tích để khẳng định ngay rằng: gọi là “sống ảo”, nhưng đây hoàn toàn là sống thực, thậm chí còn thực hơn cả những gì thực nhất.
Bởi vì, cũng như Roger Garaudy từng xác tín một “chủ nghĩa hiện thực không bờ bến”, mạng xã hội không hề là thế giới ảo hay thực tại ảo, mà nó chính là thế giới này, thực tại này, nhờ công nghệ số, đã được mở rộng thêm hay nối dài ra, để ở đó, mỗi cá nhân có thêm cơ hội được sắm những vai mới, được thể hiện mình bằng những hình ảnh khác, khác với hình ảnh của mình ở thế giới cũ, thực tại cũ.
Về cơ bản thì ở đây, những hình ảnh đã được sửa sang theo hướng “mỹ hóa” ấy phản ánh những gì thuộc về não trạng tinh thần của đương sự: niềm tin hoặc mơ ước. Tin rằng mình đã và đang xinh đẹp như thế, hoặc mơ ước rằng mình sẽ trở nên xinh đẹp như thế. Và một lần nữa, lại Roger Garaudy với “chủ nghĩa hiện thực không bờ bến”: niềm tin và ước mơ, có gì đâu, cũng chính là một phần của hiện thực.
“Sống ảo” không chỉ được nhận biết ở hành động chụp ảnh, đăng ảnh, khoe xinh khoe đẹp của nhiều “phây thủ” trong giới chị em phụ nữ, mà dường như nó hiện diện khắp nơi trong thế giới mạng xã hội, với chủ thể thuộc về tất cả các giới tính và các giới xã hội.
Người ta có thể khoe sự giàu có, xa hoa, sành điệu, khoe tri thức rộng, khoe địa vị cao, khoe cả những mối quan hệ ở hàng... thiên đỉnh. Khoe theo cách quá lên so với những gì thực có ở ngoài không gian gian mạng.
Như thế gọi là “ảo” (mặc dù nó vẫn là một phương diện của hiện thực, như đã phân tích). Về cơ bản thì - cho dẫu đôi khi vì khoe quá, “ảo” quá mà đương sự phải hứng chịu sự ganh ghét đố kỵ của nhiều “ảo nhân” khác - điều này vô hại.
Có chăng là, đôi khi vì “sống ảo” mà người ta khiến nảy sinh nhiều chuyện dở khóc dở cười.
Ví như có những đôi trẻ, hoặc thậm chí có những đôi không còn trẻ lắm, vì cảm nhau mến nhau quá đỗi qua các hình ảnh “sống ảo” trên mạng xã hội nên quyết định offline, gặp mặt trực tiếp. Dĩ nhiên là người ta sẽ bất ngờ, sau đó là thất vọng, vì cứ ngỡ gặp giai nhân Mạnh Lệ Quân ai dè hứng ngay phải bà Chung Vô Diệm.
Biết làm thế nào bây giờ? Thôi thì trăm sự cứ đổ riệt cho “thằng phây” lừa đảo. Nhưng thật ra, là do “thằng người sống ảo” cả đấy. Sống ảo và tin ảo.
*Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả.
