Tài nguyên dễ nhận biết nhất, và vì thế cũng được khai thác sớm nhất trong lịch sử nhân loại, là tài nguyên thiên nhiên, được hiểu với nghĩa là bất cứ thứ gì có được từ môi trường tự nhiên giúp cho con người thỏa mãn các nhu cầu của mình.
Kể từ nền đại sản xuất công nghiệp hóa của chủ nghĩa tư bản, tài nguyên thiên nhiên bắt đầu được/ bị khai thác một cách khủng khiếp, và đến bây giờ thì cả thế giới phải chúng khẩu đồng từ rằng các tài nguyên thiên nhiên đa phần đang ở bở vực cạn kiệt. Để đảm bảo cho sự tồn vong của quả đất và sức tăng trưởng của nền kinh tế, hầu hết các quốc gia hiện nay đều phải tìm đến những tài nguyên thay thế khác, và tài nguyên văn hóa là một lựa chọn tối ưu.
Có thể hiểu sự lựa chọn này theo cách đơn giản: văn hóa, tức là tất cả những gì do con người làm ra, được tạo thành từ lao động của con người, khi đạt tới những giá trị nhất định nào đó thì đều có thể được khai thác nhằm mang lại tối đa lợi ích cho con người.
Bản thân con người cũng được quan niệm như một tài nguyên. Tri thức, kinh nghiệm, óc tưởng tượng, trí sáng tạo, trình độ nắm bắt khoa học công nghệ..., đó là những nguồn dường như vô tận cho sự khai thác của con người với con người. Nhưng chưa hết, còn một nguồn khác, cực kỳ giàu tiềm năng và cũng thường gây lắm rắc rối, đó là nhan sắc. Nhan sắc của người nữ.
Tôi phải nhấn mạnh “nhan sắc của người nữ”, vì rằng ở các nền văn hóa nam quyền – như đã và đang chiếm tuyệt đại đa số - thì nhan sắc của người nam rất nhẹ đồng cân nếu so với nhan sắc của người nữ, xét cả ở phương diện tác động xã hội và phương diện sinh lời. “Nhất tiếu khuynh thành nhân/ Tái tiếu khuynh quốc nhân”. Nghiêng nước nghiêng thành, ấy là nói về sức mạnh gây điêu đứng của giai nhân. Rồi, từ cái đẹp của người nữ - hay nói cho chính xác hơn, từ những quan niệm đa dạng về “thế nào là người nữ đẹp” – đã hình thành cả một nền “công nghiệp nhan sắc” với vô số phân nhánh và bao giờ cũng mang lại những nguồn thu cực lớn.
Không gì khác, các cuộc thi hoa hậu, hoa khôi, nữ hoàng sắc đẹp đang mọc ra như nấm sau mưa hiện nay chính là một phần của nền “công nghiệp nhan sắc” ấy. Nhiều người nhẹ dạ thì vẫn sái cổ tin rằng đó là hành động “tôn vinh vẻ đẹp của người phụ nữ”, nhưng theo tôi, về bản chất, nó chỉ là bussines, là các cuộc làm ăn của những ông trùm bà trùm đứng ra nhận lãnh trách nhiệm tổ chức mà thôi: họ cung cấp những hình ảnh thỏa mãn nhu cầu về “nhan sắc của người nữ” cho toàn xã hội, và gặt lợi từ đó.
Nhiều người khác lại phàn nàn về chuyện “loạn hoa hậu, hoa khôi, người đẹp” – với cái lý rằng nhiều hoa hậu, hoa khôi “không đâu vào đâu cả” - và yêu cầu các cơ quan chức năng phải ra tay chấn chỉnh, thậm chí phải dẹp bớt các cuộc thi này lại.
Thật ra đó là một yêu cầu cứng nhắc, không cần thiết. Nếu các cuộc thi được tổ chức một cách hợp pháp, chuyên nghiệp, với thể lệ tham dự và tiêu chí chấm điểm rõ ràng, công khai, thì chẳng có gì đáng để phàn nàn. Khi mà bản thân nhà nước cũng đang khuyến khích mở rộng và phát triển thị trường công nghiệp giải trí, thì “nhan sắc của người nữ” hiển nhiên là cả một mỏ vàng cho việc tổ chức các cuộc “đọ nhan”. Một tài nguyên dồi dào tiềm năng, tại sao phải khống chế khai thác nếu như người ta thực hiện đúng luật và lại đầy hiệu quả giải trí?
Cũng còn có những câu chuyện thú vị, hoặc dở khóc dở cười, khi các chủ sở hữu đích thực của tài nguyên nhan sắc tự khai thác chính mình. Nhưng có lẽ đó là những câu chuyện mà người khác kể thì sẽ hay hơn là tôi kể.
*Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả.
