Đêm 7/11 (giờ Việt Nam), các kênh truyền thông lớn như AP, CNN, NBC News... đồng loạt đưa tin ứng cử viên đảng Dân chủ Joe Biden đã đánh bại ông Donald Trump dể trở thành Tổng thống thứ 46 của Mỹ.
Ông Biden sinh ra ở Scranton, Pennsylvania, năm nay 78 tuổi. Với thắng lợi này, ứng viên đảng Dân chủ xô đổ kỷ lục của chính đối thủ để trở thành người già nhất nhậm chức Tổng thống Mỹ.
Ông Biden từng trải qua 8 năm làm phó tổng thống Mỹ dưới thời Tổng thống Barack Obama, song đã quyết định không đại điện Đảng Dân chủ tham gia cuộc đua vào nhà Trắng năm 2016. Quyết định đó đã dọn đường cho cựu Ngoại trưởng Hillary Clinton tham gia cuộc bầu cử .
Cựu phó tổng thống từng chối tìm kiếm đề cử năm 2020 nhưng cuối cùng đã tuyên bố ra tranh cử vào ngày 25/4/2019, ở tuổi 76, bất chấp những lo ngại về tuổi tác và ảnh hưởng của việc tranh cử tổng thống đối với gia đình.
Ông Biden cho biết động lực chính khiến ông làm vậy là do tuyên bố của ông Trump sau cuộc tuần hành của những người theo chủ nghĩa tân phát xít ở Charlottesville, Virginia, vào năm 2017 rằng có "có những người rất tốt" ở cả hai phe và hai bên đều có lỗi”.
Phát ngôn của ông Trump khiến đảng Dân chủ và một số thành viên đảng Cộng hoà chỉ trích mạnh mẽ vì không lên án tư tưởng phân biệt chủng tộc và chủ nghĩa người da trắng thượng đẳng, vốn được coi là nguyên nhân chính khiến căng thẳng gia tăng.
“Với những lời nói đó, tổng thống Mỹ đã ấn định sự tương đương về mặt đạo đức giữa những người lan truyền sự căm thù và những người có can đảm chống lại nó”, ông Biden nói trong một video dài 3 phút rưỡi thông báo về việc ứng cử của mình. “Vào thời điểm đó, tôi biết mối đe dọa đối với quốc gia này không giống với bất kỳ mối đe dọa nào mà tôi từng thấy trong đời. Chúng ta đang ở trong cuộc chiến giành lấy linh hồn của dân tộc này”.
Đây là lần thứ ba ông Biden tranh cử tổng thống, sau hai lần vấp ngã khi cố gắng để được đề cử vào năm 1988 và 2008.
Ông Biden đã có mặt trong hai cuộc tranh cử đầu tiên vào năm 2020, với màn trình diễn kém cỏi ở Iowa và New Hampshire. Ông ấy cảm thấy tồi tệ đến mức đã phải rời khỏi Bang Granite ngay cả trước khi các cuộc bỏ phiếu đóng cửa vào ngày 11/2 và chạy đến South Carolina, nơi bỏ phiếu 18 ngày sau đó.
Nhận được sự tán thành quan trọng của Hạ nghị sĩ Jim Clyburn, đảng viên Đảng Dân chủ quyền lực nhất của bang và là thành viên Da đen cấp cao nhất của Quốc hội, Biden đã giành chiến thắng đầu tiên trong đời, trở thành ứng cử viên của Đảng Dân chủ tham gia tranh cử Tổng thống. Ông đã đè bẹp bảy ứng cử viên, giành được 48% phiếu bầu, cách xa người về nhì là Thượng nghị sĩ Bernie Sanders, giành được 20%.
Vài ngày trước khi diễn ra Đại hội toàn quốc của đảng Dân chủ, ông Biden đã chọn Thượng nghị sĩ Kamala Harris của California làm ứng cử viên cho vị chí phó tổng thống. Cô cũng là người phụ nữ da màu đầu tiên được chọn giữ tấm vé “tham dự bữa tiệc lớn”.
“Tôi cần một người thông minh, cứng rắn và sẵn sàng lãnh đạo bên cạnh mình. Kamala là người đó”, ông Biden nói. “Tôi cần một người hiểu được nỗi đau mà rất nhiều người trên đất nước chúng ta đang phải gánh chịu. Cho dù họ đã mất việc làm, công việc kinh doanh, một người thân yêu nhiễm virus... Nếu chúng ta muốn vượt qua những cuộc khủng hoảng này - chúng ta cần đoàn kết với nhau và đoàn kết vì một nước Mỹ tốt đẹp hơn. Kamala hiểu được điều đó”.
Nhiều bi kịch trong cuộc đời
Ông Biden tên đầy đủ là Joseph Robinette Biden Jr, sinh ngày 20/11/1942 tại Scranton, Pennsylvania và là con cả trong một gia đình có 4 người con. Ông Biden từng làm nghề quét dọn lò và bán xe cũ. Để tìm kiếm một công việc tốt hơn, anh chuyển cả gia đình đến Delaware.
Khi còn là một cậu bé, ông Biden đã phải chiến đấu với những lời chế nhạo từ các bạn cùng lớp vì ông bị nói lắp.
Sau khi tốt nghiệp Đại học Delaware, ông Biden kết hôn với bà Neilia Hunter vào tháng 8/1966 và tốt nghiệp trường Luật Đại học Syracuse hai năm sau đó.
Không lâu sau, ông Biden chuyển đến Claymont, Delaware, nơi ông bắt đầu hành nghề luật sư và được bầu vào Hội đồng Quận Castle vào năm 1969.
Hai năm sau, ở tuổi 29, ông Biden đã giành được chiến thắng tuyệt vời trong cuộc đua vào Thượng viện Mỹ.
Sáu tuần sau chiến thắng đó, trong khi ông Biden đến Washington để kiểm tra văn phòng mới của mình, vợ ông đã đưa hai con trai nhỏ và con gái lớn của họ đi mua một cây thông Noel. Chiếc xe ô tô đã va chạm với một xe đầu kéo. Neilia và con gái của họ - Naomi, đã thiệt mạng, còn con trai Beau, 3 tuổi và Hunter 2 tuổi bị thương nặng.
Ông Biden đã cân nhắc từ bỏ chiếc ghế ở Thượng viện nhưng cuối cùng đã vực lại được bản thân và quyết định bước tiếp. Ông tuyên thệ nhậm chức vào ngày 5/1/1973 trong một nhà nguyện tại Trung tâm Y tế Wilmington, nơi Beau và Hunter được điều trị.
“Một trong những kỷ niệm đầu tiên của tôi là ở bệnh viện đó, bố tôi luôn ở bên cạnh chúng tôi. Chúng tôi, anh trai tôi và tôi, chứ không phải Thượng viện, là tất cả những gì anh ấy quan tâm”, Beau Biden nhớ lại . “Ban đầu, cha tối quyết định không tuyên thệ nhậm chức. Ông ấy nói rằng ‘Delaware luôn có thể có được một thượng nghị sĩ khác, nhưng các con trai của tôi không thể có được một người cha khác’”.
Tuy nhiên, những vĩ nhân như Ted Kennedy, Mike Mansfield, Hubert Humphrey - những người đã được thử thách theo đúng nghĩa của họ - đã thuyết phục cha tôi phục vụ đất nước. Và ông ấy đã quyết định tuyên thệ tại bệnh viện, bên giường bệnh của tôi ”.
Trong suốt 36 năm cống hiến tại Thượng viện, thay vì chuyển đến Washington, ông Biden di chuyển trên đường bốn giờ mỗi ngày cho chuyến đi 110 dặm từ Wilmington đến thủ đô của quốc gia, để ông có thể ở cùng các con trai của mình ở Delaware.
Bốn năm sau nhiệm kỳ đầu tiên của mình, Biden kết hôn với bà Jill Jacobs Stevenson, một giáo viên mà anh đã gặp trong một buổi hẹn hò.
Vào tháng 5/2015, người con trai lớn của ông Joe Biden cũng đã trút hơi thở cuối cùng ở tuổi 46 vì bệnh ung thư não. Ông Biden không hoàn toàn chuẩn bị cho sự mất mát này, dù trước đó Beau đã được chẩn đoán mắc bệnh hiểm nghèo năm 2013.
Cũng trong thời gian này, công chúng mới biết được gia cảnh thực sự của ngài cựu Phó tổng thống Mỹ. Ông Joe Biden định bán nhà để chữa trị cho con. Người ngăn cản ông Biden bán nhà chính là cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama, người hứa cho ông mượn tiền để trị bệnh cho con trai.
Nỗi đau tột cùng cũng chính là lý do khiến ông Biden không tham gia cuộc đua Tổng thống năm 2016 dù có nhiều lợi thế, đặc biệt nhất là sự ủng hộ của ông Obama.
Chỉ vài năm sau khi con trai cả Beau qua đời, cựu Phó tổng thống Mỹ lại mất đi hai người bạn thân nhất trên con đường chính trị.
Đầu tiên là ông John McCain, cố Thượng nghị sĩ Arizona, đã qua đời vào tháng 8/2018 vì căn bệnh ung thư não giống như Beau từng mắc phải. Vài tháng sau, ông Biden mất thêm một người bạn thân khác, Hạ nghị sĩ Michigan John Dingell, vào tháng 2/2019. "Anh ấy là một người bạn và tôi sẽ nhớ anh ấy khủng khiếp", Joe viết trên Twitter.
Quá trình hoạt động tại Thượng viên
Tại Thượng viện, ông Biden trở thành chủ tịch ủy ban Tư pháp và Đối ngoại.
Vào giữa những năm 1970, ông là một trong những người đi đầu trong việc sử dụng các biện pháp nhằm chống lại sự phân biệt chủng tộc ở các trường học tại các bang miền Bắc như Delaware.
Với tư cách là Chủ tịch Ủy ban Tư pháp, ông Biden đã giúp soạn thảo Đạo luật Kiểm soát Tội phạm Bạo lực và Thực thi Luật pháp năm 1994, mở rộng hình phạt tử hình liên bang, cấm vũ khí tấn công và đưa ra các tiêu chuẩn khắc nghiệt hơn đối với các tội phạm ma túy.
Trong Ủy ban Đối ngoại, ông Biden đã bỏ phiếu chống lại việc cho phép Chiến tranh vùng Vịnh năm 1991 sau khi người hùng của Iraq Saddam Hussein xâm lược Kuwait. Cùng năm, ông Biden là một trong những người đầu tiên kêu gọi trang bị vũ khí cho người Hồi giáo Bosnia và cho phép NATO không kích quân Serb trong Chiến tranh Balkan.
Sau ngày 11/9/2001, các cuộc tấn công khủng bố và hành động quân sự của Mỹ chống lại chế độ Taliban ở Afghanistan, ông Biden là người sớm ủng hộ việc quân đội Mỹ tiếp tục hiện diện gìn giữ hòa bình ở quốc gia Trung Á.
“Bất cứ điều gì cần, chúng ta nên làm điều đó”, ông Biden nói vào tháng 2/2002.
Trong thời gian căng thẳng trước cuộc xâm lược Iraq năm 2003 của Mỹ, Biden đã giúp soạn thảo một nghị quyết trao cho Tổng thống George W. Bush quyền sử dụng vũ lực quân sự như một phương sách cuối cùng chống lại chương trình phát triển vũ khí hủy diệt hàng loạt của Saddam.
"Vạ miệng"
Chiến dịch tranh cử tổng thống năm 1988 của ông Biden kéo dài chưa đầy ba tháng, bùng cháy sau khi ông bị lãnh đạo Đảng Lao động Anh Neil Kinnock buộc tội đạo văn trong một cuộc tranh luận tại Hội chợ bang Iowa năm 1987.
Năm 2006, hai năm sau khi tuyên bố ý định tái tranh cử tổng thống, ông Biden đã nói lan man dường như không dứt trong một phiên điều.
“Anh ấy có nhiều điều để nói và sau đó là quá nhiều thứ để thêm vào” , Richard Cohen của Washington Post cho biết trong một chuyên mục ngày hôm sau. “Anh ấy là một thảm họa. Gót chân Achilles của anh ấy chính là cái miệng của anh ấy”.
Trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2008, ông Biden đã giới thiệu thông tin về chính sách đối ngoại của mình, song cũng thất bại.
Trong quá khứ, một lần nghe phát biểu dài dòng của ông Biden, ông Obama viết vài từ vào giấy nháp rồi đưa cho cố vấn của mình. Tờ giấy viết: “Bắn chết. Tôi. Ngay”.
Khi Obama đắc cử tổng thống và Biden thành phó tổng thống, họ thảo luận về cách sẽ làm việc với nhau. “Tôi muốn nghe ý kiến của anh, Joe, nhưng phải trong 10 phút, chứ không phải 60 phút”, ông nói với ông Biden.
Ngay cả khi ông Biden thành công khi trở thành người đại điện của Đảng Dân chủ tranh cử tổng thống năm nay, chiếc miệng của ông vẫn khiến ông gặp rắc rối. Ba ngày trước khi cảnh sát giết chết ông George Floy, ông Biden đã đưa ra tuyên bố thiếu nhạy cảm về chủng tộc trên “The Breakfast Club”, một podcast phổ biến với người da đen. “Nếu bạn gặp khó khăn trong việc tìm hiểu xem bạn nên bầu cho tôi hay cho Trump, thì bạn không phải là người da đen”, ông nói.
Bình luận này ngay lập tức gây rúng động và khiến các cử tri da đen tức giận.
Phó Tổng thống Biden "buộc mọi người phải suy nghĩ"
Chính quyền ông Obama bắt đầu với việc đất nước phải vật lộn để thoát khỏi cuộc Đại suy thoái. Ông Biden đã giúp ông Obama nhận được sự ủng hộ cho Đạo luật Phục hồi và Tái đầu tư của Mỹ năm 2009, sau đó được giao phụ trách giám sát gói 787 tỷ USD, bao gồm trợ cấp thu nhập và thất nghiệp, cắt giảm thuế và quỹ cho các dự án cơ sở hạ tầng “sẵn sàng thi công”. Tờ New York Times vào tháng 5/2020 đã gọi vai trò giám sát của Biden “có lẽ là nhiệm vụ quan trọng nhất trong thời gian ông ấy tại vị”.
Trong một báo cáo năm 2010, Văn phòng Ngân sách Quốc hội phi đảng phái đã ghi nhận hành động của ông Biden đã nâng tổng sản phẩm quốc nội thực tế từ 1,7% đến 4,5%, giảm tỷ lệ thất nghiệp từ 0,7 đến 1,8% và tăng số lượng việc làm toàn thời gian lên một khoảng từ 2 triệu đến 4,8 triệu.
Ông Biden đã có nhiều chuyến thăm quân đội Mỹ ở Iraq và hỗ trợ NATO can thiệp quân sự vào Libya trong sự sụp đổ của chế độ Moammar Gadhafi và vụ ám sát nhà độc tài. Ông đã lập luận chống lại lời kêu gọi của Ngoại trưởng Hillary Clinton khi đó về việc gửi thêm 21.000 quân đến cuộc chiến ở Afghanistan vào năm 2009.
“Điều tuyệt vời nhất ở Joe là khi chúng tôi tập hợp mọi người lại với nhau, anh ấy thực sự buộc mọi người phải suy nghĩ và bảo vệ lập trường của mình, nhìn mọi thứ từ mọi góc độ và điều đó rất có giá trị đối với tôi”, ông Obama từng tuyên bố. “Khi anh ấy cho tôi lời khuyên, anh ấy luôn thẳng thắn với tôi”.
Cuối năm 2019, chiến dịch của Biden công bố kế hoạch chính sách về nhập cư, trong đó không bao gồm tài trợ cho tường biên giới. Biden hứa hẹn tăng lượng người tị nạn được phép vào Mỹ, tăng cường nguồn lực để giải quyết các trường hợp xin tị nạn và dừng chia tách người nhập cư trái phép với con cái. Ông cũng sẽ đề xuất gói hỗ trợ 4 tỷ USD cho các quốc gia Trung Mỹ, bao gồm El Salvador, Guatemala và Honduras, nơi nhiều người đã rời bỏ đất nước để xin tị nạn tại Mỹ.
Ông ủng hộ Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và từng kêu gọi các nhà lập pháp thông qua nó trong những tháng cuối cùng Obama tại nhiệm. Trump đã rút Mỹ khỏi TPP đầu năm 2017. Về chiến tranh thương mại với Trung Quốc, Biden nhấn mạnh rằng người Mỹ đã phải trả giá quá đắt trong khi nhận lại quá ít.
Biden ủng hộ Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu mà chính quyền Trump rút khỏi năm 2017. Ông gọi Hiệp định Paris là "cách tốt nhất để bảo vệ trẻ em và sự lãnh đạo toàn cầu của chúng ta". Cựu phó tổng thống cũng ủng hộ nhiệt tình thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015. Trump chỉ trích đây là "thỏa thuận tồi tệ chưa từng có" và đã rút Mỹ khỏi thỏa thuận tháng 5/2018.
“Ông Biden vẫn là người mà tôi từng gặp năm 1969 - vẫn tràn đầy nhiệt huyết”, Louis Susman, cựu đại sứ Mỹ tại Anh, nói với Financial Times.
