Chính phủ đã tiếp thu, giải trình đầy đủ ý kiến thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, ý kiến của Đại biểu Quốc hội, ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, chỉnh lý và hoàn thiện dự thảo Luật, đến nay, dự thảo Luật sửa đổi 38 điều, bổ sung 01 điều (tội sử dụng trái phép chất ma túy).
Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.
Lý do bỏ 8 tội tử hình
Đáng chú ý, trong lần sửa đổi này, Chính phủ đề xuất bỏ 8 trên tổng số 18 tội danh có hình phạt tử hình trong Bộ luật Hình sự năm 2015.
Các tội danh này gồm: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109); Tội gián điệp (Điều 110); Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 114); Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 194); + Tội vận chuyển trái phép chất ma tuý (Điều 250); Tội tham ô tài sản (Điều 353); Tội nhận hối lộ (Điều 354); Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421).
.jpg)
Trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh lý giải, việc thu hẹp hình phạt tử hình căn cứ vào tính chất, mức độ của hành vi phạm tội; tầm quan trọng của khách thể được bảo vệ; khả năng khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra.
Căn cứ kết quả tổng kết công tác thi hành Bộ luật Hình sự, nhiều tội danh có quy định về hình phạt tử hình nhưng không áp dụng trên thực tế thời gian qua.
Đồng thời, tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy, hiện nay, xu hướng về việc giảm hình phạt tử hình trong quy định của pháp luật cũng như thực tế thi hành trên thế giới là phổ biến.
Theo báo cáo tiếp thu, giải trình, trong 193 quốc gia là thành viên của Liên Hợp Quốc chỉ còn hơn 50 quốc gia quy định về hình phảt tử hình.
Đây là trách nhiệm, nghĩa vụ của Việt Nam khi là thành viên của các điều ước quốc tế có liên quan, đặc biệt tại khoản 2 Điều 6 Công ước của Liên Hợp Quốc về quyền dân sự và chính trị xác định: "Ở những nước mà hình phạt tử hình chưa được xóa bỏ thì chỉ được phép áp dụng hình phạt tử hình đối với những tội ác nghiêm trọng nhất".
Đồng thời, việc thu hẹp hình phạt tử hình cũng nhằm phục vụ hoạt động hợp tác quốc tế của nước ta, nhất là trong bối cảnh hiện nay, khi Việt Nam đang mở rộng hợp tác quốc tế một cách sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, việc xây dựng hệ thống pháp luật tương đồng với đa số các nước trên thế giới sẽ góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy các quan hệ hợp tác ngày càng bền chặt và tin tưởng lẫn nhau.
Đây cũng là, trách nhiệm, năng lực của các cơ quan quản lý nhà nước, các cơ quan bảo vệ pháp luật trong giai đoạn hiện nay.
Riêng đối với Tội tham ô tài sản và Tội nhận hối lộ, sau khi bỏ hình phạt tử hình, để bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có, đồng thời khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo trong quá trình giải quyết vụ án.
Dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung quy định tại khoản 1 Điều 63 theo hướng: "Người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn".
Xử nặng tội phạm ma túy
Trong sửa đổi, bổ sung luật lần này, việc bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy (Điều 256a) theo hướng chỉ xử lý đối với những người đang trong quá trình cai nghiện hoặc vừa kết thúc quá trình cai nghiện ma túy mà tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy nhằm thực hiện chủ trương áp dụng chính sách hình sự nghiêm khắc hơn nhằm giảm cầu ma túy, chặn đứng mối quan hệ cung, cầu ma túy.
Báo cáo nêu, thực tiễn công tác đấu tranh, phòng, chống tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật về ma túy thấy rằng, hiện nay, tình hình nghiện ma túy diễn ra rất phức tạp, số người nghiện ma túy đang có xu hướng gia tăng; ma túy là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến các loại tội phạm khác như trộm cắp tài sản, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, cưỡng đoạt tài sản, cướp giật tài sản... Người sử dụng trái phép chất ma túy rơi vào tình trạng "ngáo đá", phạm tội đặc biệt nghiêm trọng như giết người, hiếp dâm… có chiều hướng gia tăng".
.jpg)
Cũng theo báo cáo, pháp luật hiện hành đang quy định xử lý về tội tàng trữ trái phép chất ma túy và tội danh này chủ yếu là đối với người tàng trữ để sử dụng.
Như vậy, một người sau khi mua chất ma túy để sử dụng, nếu chưa kịp sử dụng mà bị phát hiện thì bị xử lý về hành vi tàng trữ trái phép chất ma túy, còn nếu đang hoặc đã sử dụng thì lại không bị xử lý về hành vi tương ứng; Nghiện ma túy nếu không được quản lý tốt để kéo giảm số lượng người nghiện thì sẽ "lây lan" đối với những người khác.
Thực tiễn cho thấy, hiện nay, số lượng người sử dụng trái phép, nghiện ma túy đang có xu hướng trẻ hóa, một bộ phận giới trẻ dễ bị rủ rê, lôi kéo vào con đường sử dụng trái phép chất ma túy, tìm tới ma túy để giải tỏa áp lực trong cuộc sống; nhiều người coi sử dụng ma túy như một cách để thể hiện bản thân…
Nếu không có biện pháp "giảm cầu" hữu hiệu thì nguy cơ về việc ảnh hưởng đến chất lượng nguồn lao động và giống nòi là vấn đề nhức nhối đang được đặt ra…
Thực tế công tác cai nghiện ma túy cho thấy, nhiều người đang trong quá trình cai nghiện hoặc ngay sau khi kết thúc quá trình cai nghiện vẫn tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy nhưng chưa có biện pháp hoặc chế tài để giải quyết đối với những trường hợp này.
"Điều 256a của dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự lần này không áp dụng đối với tất cả người sử dụng trái phép chất ma túy mà chỉ áp dụng đối với những người đang cai nghiện hoặc đã thực hiện việc cai nghiện ma túy nhưng biện pháp này "đã bị thất bại", người đã cai nghiện ma túy tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy", báo cáo giải trình nêu rõ.
Dự luật sửa đổi cũng nâng mức hình phạt tù, hình phạt tiền đối với một số tội danh. Cụ thể, việc tăng mức hình phạt nêu trên là phù hợp với yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm của nước ta trong thời điểm hiện nay và những năm tiếp theo.
Đồng thời, nâng mức hình phạt tiền gấp đôi lần đối với các tội phạm về môi trường, sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh, thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, giống vật nuôi, an toàn thực phẩm và các tội phạm về tham nhũng để phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội ở nước ta hiện nay.
