Các đại án tham nhũng được xét xử trong 2019
Vụ đại án không thể không nhắc đến là vụ "nhận hối lộ, đưa hối lộ, vi phạm quy định về quản lý và sử dụng vốn đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng" xảy ra tại Tổng công ty viễn thông MobiFone.
Vụ án đã khởi tố 2 bị can là cựu bộ trưởng Bộ TT-TT Nguyễn Bắc Son và Trương Minh Tuấn. Ngoài ra, còn khởi tố ông Phạm Nhật Vũ tội đưa hối lộ cùng các cựu lãnh đạo của doanh nghiệp MobiFone vì việc nâng khống giá trị của thương vụ mua AVG (do ông Vũ làm chủ tịch HĐQT). Đến nay, hơn 7.000 tỉ đồng thiệt hại của Nhà nước trong vụ này đã được thu hồi nhưng trách nhiệm của các cá nhân liên quan đang được các cơ quan tiến hành tố tụng xem xét.
Thứ 2, vụ án "vi phạm quy định về đầu tư công trình xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng" xảy ra tại Công ty cổ phần Hóa dầu và nhiên liệu sinh học dầu khí (PVB), Phú Thọ 5.
Theo kết quả điều tra, Ethanol Phú Thọ là dự án sản xuất ethanol làm nguyên liệu phối trộn tạo xăng sinh học được PVB khởi công thực hiện từ tháng 6-2009 trên diện tích 50ha, với vốn đầu tư ban đầu khoảng 1.700 tỉ đồng, sau điều chỉnh lên hơn 2.400 tỉ đồng. Kết quả điều tra ban đầu xác định trong hồ sơ chỉ định thầu, chủ đầu tư không yêu cầu về kinh nghiệm, năng lực của nhà thầu. Tính đến tháng 4-2018, PVB đã chi cho dự án số tiền vay từ ngân hàng là 772 tỉ đồng, thiệt hại tính bằng lãi suất là hơn 600 tỉ đồng.
Tháng 1/2019, cơ quan điều tra khởi tố thêm ông Đinh La Thăng, cựu chủ tịch Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, vì những sai phạm liên quan đến dự án. Ngoài ông Thăng, còn hàng loạt cán bộ khác của PVB bị khởi tố.
Thứ 3, vụ án "vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí" xảy ra tại Tổng công ty Bia rượu nước giải khát Sài Gòn (Sabeco).
Tháng 11/2018, Cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an khởi tố vụ án, khởi tố bị can 5 bị can, trong đó có ông Nguyễn Hữu Tín, nguyên phó chủ tịch UBND TP.HCM. Vụ án liên quan đến khu đất rộng hơn 6.000m2 tại số 2-4-6 Hai Bà Trưng, Q.1, TP.HCM.
Đây là khu đất được Bộ Tài chính giao cho Sabeco xây dựng trụ sở văn phòng và trung tâm thương mại dịch vụ văn phòng theo phương án sắp xếp và xử lý nhà đất công.
Tháng 6/2015, dựa trên tờ trình của giám đốc Sở Tài nguyên - môi trường lúc đó là ông Đào Anh Kiệt, ông Nguyễn Hữu Tín (phó chủ tịch UBND TP.HCM nhiệm kỳ 2011 - 2015) đã ký quyết định chấp thuận cho Công ty cổ phần đầu tư Sabeco Pearl thuê đất 50 năm, trả tiền một lần để xây dựng dự án khu phức hợp 6 sao, trung tâm hội nghị và cao ốc văn phòng cho thuê. Quyết định của ông Tín trái với quyết định của Bộ Tài chính.
Thứ 4, vụ án "vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát lãng phí" liên quan đến dự án tại số 8-12 Lê Duẩn, Q.1, TP.HCM.
Tháng 12-2018, Cơ quan cảnh sát điều tra đã khởi tố ông Nguyễn Thành Tài, nguyên phó chủ tịch UBND TP.HCM, về tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí.
Lý do bị khởi tố là bởi năm 2011 khi làm phó chủ tịch UBND TP, ông Tài đã ký quyết định giao lô đất vàng 8-12 Lê Duẩn cho Công ty cổ phần đầu tư Lavenue (Công ty Lavenue) để thực hiện dự án đầu tư xây dựng khách sạn cao cấp, thương mại - dịch vụ, căn hộ cho thuê mà không thông qua đấu giá, đấu thầu. Quyết định này là sai với quy định của Thủ tướng Chính phủ.
Khu đất số 8-12 Lê Duẩn có diện tích gần 5.000m2 thuộc sở hữu nhà nước, trước đây do 4 đơn vị thuộc Bộ Công thương thuê sử dụng làm trụ sở. Năm 2007, UBND TP chủ trương thu hồi để đấu thầu chọn nhà đầu tư uy tín, kinh nghiệm xây dựng khách sạn 5 sao trên khu đất.
Theo Thanh tra Chính phủ, ông Tài là người ký duyệt giá trị quyền sử dụng đất và giá trị công trình trên đất tại số 8 Lê Duẩn khoảng 622 tỉ đồng (khoảng 176 triệu đồng/m2) sai quy trình vì không xin ý kiến của Thường trực HĐND TP.HCM và không báo cáo với HĐND TP.HCM tại kỳ họp gần nhất.
Tham nhũng tài sản công bằng nhiều hình thức
Theo Luật Đấu thầu hiện tại, có những khoản mua sắm trên 500.000 đồng cũng phải tổ chức đấu giá, đấu thầu. Nhà nước ban hành những quy định khá chặt chẽ về chi tiêu công, trong đó đáng chú ý là quy định về đấu thầu trong mua sắm công. Tuy nhiên, tham nhũng và thất thoát trong mua sắm công vẫn khá phổ biến ở Việt Nam.
Theo Bộ Quốc phòng, hiện nay vẫn còn tình trạng vi phạm trong quá trình tổ chức, lựa chọn nhà thầu như: Chia gói thầu để áp dụng hình thức kém cạnh tranh, gộp nhiều gói thầu khác nhau thành các gói thầu quy mô lớn nhằm hạn chế nhà thầu tham dự thầu; có biểu hiện can thiệp, tác động đến kết quả lựa chọn nhà thầu...
Chỉ thị cũng chỉ ra một số hiện tượng như cản trở việc mua hồ sơ mời thầu (HSMT) của nhà thầu, quá trình đánh giá HSMT còn mang tính chủ quan, không minh bạch...
Chỉ thị của Bộ Quốc phòng cũng nghiêm cấm những người đứng đầu cơ quan, đơn vị lợi dụng chức vụ, quyền hạn để can thiệp bất hợp pháp vào quá trình tổ chức lựa chọn nhà thầu.
Một số hình thức tham nhũng phổ biến trong lĩnh vực mua sắm công là đưa ra những nhu cầu giả, thổi phồng số lượng sản phẩm cần thiết, mời thầu quy mô nhỏ và thiếu công khai, không xác định rõ ràng sản phẩm cần mua...
Một số dấu hiệu để nhận biết hành vi tham nhũng như cơ quan, tổ chức mua sắm thiếu quy trình và kế hoạch chi tiết, những điều chỉnh tăng giảm ngân sách bất thường và không rõ nguyên nhân, thiếu hệ thống tiêu chuẩn cụ thể, có sự can thiệp từ các cá nhân, tổ chức nhà nước không liên quan vào quy trình đấu thầu, mối quan hệ mập mờ và thiếu độc lập của các hồ sơ mời thầu, số lượng và giá của sản phẩm khác với thị trường...
