Đại hạn vì Covid-19
Hưởng ứng chủ trương phát triển điện năng lượng tái tạo theo Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, và triển khai thực hiện Quyết định 39/2018/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, thời gian qua, hàng chục doanh nghiệp tư nhân đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng để xây dựng các dự án điện gió, đa số dự án nằm ở các địa phương cực kỳ khó khăn. Nhưng thật không may, thời gian triển khai thi công và hoàn thiện các thủ tục để được công nhận vận hành thương mại (COD) lại bị ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19.
Trong văn bản mới đây gửi Thủ tướng và các bộ ngành liên quan, Công ty Cổ phần Điện gió Hanbaram cho hay, đến ngày 31/10/2021, đã hoàn thành thi công, lắp đặt và kết nối 29/29 trụ tuabin, hoàn thành toàn bộ đường dây, trạm biến áp đấu nối lên hệ thống lưới điện quốc gia, đang thử nghiệm kỹ thuật toàn bộ và vận hành thương mại (COD) các trụ tuabin.
Tuy nhiên, do ảnh hưởng của dịch COVID-19 gây ra rất nhiều khó khăn để triển khai dự án. Lý do “bất khả kháng” này đã khiến chỉ có 6/29 trụ điện gió kịp vận hành COD để hưởng giá FIT ưu đãi, trong khi 23 trụ còn lại dù đã hoàn thiện nhưng chưa được COD do khi gần hoàn thiện thì hết cơ chế ưu đãi.
Lý giải về sự chậm tiến độ, Đặng Mạnh Cường - Tổng Giám đốc Công ty Hanbaram cho biết, đơn vị chậm tiến độ là do việc mua sắm, thiết bị đã về cảng Sài Gòn nhưng nằm đó 4 tháng chưa lấy ra được. Mặt khác đúng vào thời điểm phong tỏa, quá trình vận chuyển thiết bị từ Tp. Hồ Chí Minh đi Ninh Thuận, Gia Lai cũng như huy động nhân lực thi công, lắp đặt cũng gặp nhiều khó khăn do nhiều địa phương thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp phòng chống dịch.Bên cạnh đó, quá trình đưa chuyên gia từ nước ngoài sang Việt Nam cũng cực kỳ phức tạp, với các quy định phòng chống dịch ngặt nghèo ở nhiều nơi khiến thời gian tăng lên từ 6 tuần lên đến 10 tuần.
Chính vì vậy, nhà máy điện gió Hanbaram không thể kịp hoàn thành COD 100% công suất trước ngày 31/10/2021 để được hưởng giá FIT ưu đãi theo Quyết định 39, dẫn đến nhiều doanh nghiệp đầu tư đang có nguy cơ phá sản vì các chi phí phát sinh như giá cước vận tải tăng, phí lưu kho, bãi tăng, các chi phí cách ly, 3 tại chỗ, xét nghiệm cho lực lượng nhân sự tăng và nhiều khoản chi phí khác…
Cũng như dự án điện gió Hanbaram, Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Phong điện Gia Lai cho biết đã hoàn thành thi công, lắp đặt và kết nối 25/25 trụ tuabin cùng nhiều hạng mục, nên đang thử nghiệm kỹ thuật để đi vào vận hành, nhưng do tác động của đại dịch COVID-19 nên chỉ 1/25 trụ điện gió kịp vận hành thương mại. Ngoài ra, cùng trong tình cảnh tương tự vì tác động của đại dịch Covid-19, có gần 40 dự án khác như Nhà máy điện gió Hòa Đông 2 (Sóc Trăng), Điện gió Lạc Hoà 2 ( Sóc Trăng), Hưng Hải (Gia Lai), Yang Trung (Gia Lai)…
Cùng cảnh ngộ, ông Hoàng Giang - Tổng Giám đốc Điện gió Sunpro Bến Tre cho biết thêm, đơn vị đã rót vốn vào dự án lên tới 56 triệu USD (tương đương 1.270 tỉ đồng), nhưng dù chạy đua tiến độ vẫn chỉ hoàn thành được 75%. Nhiều tháng giãn cách, không chỉ công trường bị gián đoạn, chuyên gia, công nhân ra vào nhà máy khó khăn; mua bán và vận chuyển vật tư cũng tắc đường, mà việc giải phóng mặt bằng cũng đình trệ khi giám đốc không thể xuống công trường hoặc gặp người dân để thương lượng.
Khó khăn chồng chất khó khăn
Có một thực tế “bĩ cực” nữa là, các chủ đầu tư cho biết, dự án điện gió có quy mô vốn đầu tư lớn, tính chất kỹ thuật rất cao và quy trình đầu tư hết sức phức tạp nên hầu hết các chủ đầu tư đều phải vay vốn ngân hàng. Chính vì thế, theo các doanh nghiệp tính toán, họ mất tới 5 tháng bị gián đoạn vì COVID-19, lại thêm khó trong việc thu xếp vốn do ngân hàng chậm hoặc ngừng giải ngân, khiến dự án, nhà đầu tư “chết mòn”.
Theo thống kê sơ bộ, có khoảng 4.185 MW đã không đạt được tiến độ COD trước 01/11/2021. Với tổng mức đầu tư tính cho các dự án chưa được COD 100% khoảng 202.794 tỷ đồng (khoảng 8.8 tỷ USD, tương đương 3,2% GDP Việt Nam năm 2020), trong đó vốn chủ sở hữu là 60.892 tỷ đồng, vốn vay ngân hàng dự kiến là 142.082 tỷ đồng. Tới thời điểm hiện tại, các ngân hàng đã giải ngân được khoảng 40% tổng mức đầu tư của các dự án nêu trên tương đương 81.190 tỷ đồng.
Với lãi suất vay thương mại trung bình là 10%/năm, các nhà đầu tư hiện đang phải trả lãi hàng năm 8.119 tỷ đồng (số giải ngân) trong khi không có doanh thu hoặc chỉ nhận được một phần doanh thu trên tổng công suất quy hoạch. Điều này tiềm ẩn nguy cơ rủi ro nợ xấu cao cho hệ thống ngân hàng đối với khoản nợ trên, ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền lưu thông của nền kinh tế.
Bên cạnh đó, các chủ đầu tư cũng bỏ ra hàng trăm tỷ cho mỗi dự án để đóng thuế NK, thuế này sẽ không được hoàn lại nếu không có Giấy phép hoạt động điện lực (chỉ có sau khi có chứng chỉ COD). Mặt khác, do không đạt được giá FIT, chưa có cơ chế giá quan hệ hợp đồng giữa các chủ đầu tư và nhà thầu cũng thực sự là vấn đề có thể phát sinh khiếu kiện do không thể nghiệm thu, không thể thanh toán.
Cần có chính sách kịp thời để cứu doanh nghiệp không phá sản
Thực tế trên khiến những doanh nghiệp đầu tư vào các dự án điện gió rơi vào bước “đường cùng”. Bởi nếu không có chính sách kịp thời tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, thì không chỉ có chủ đầu tư mà các nhà thầu trong nước và quốc tế cũng có nguy cơ phá sản.
Được biết, Bộ Công Thương và các bên liên quan cũng đã họp và dự kiến sẽ đưa ra giá mua điện từ các nhà máy điện gió từ sau 31/10/2021 giảm khoảng 12% so với giá FIT theo Quyết định 39. Tuy nhiên, nhiều chủ đầu tư cho rằng, với giá giảm này thì gần 40 dự án triển khai trong các năm vừa qua sẽ bị thua lỗ trầm trọng. Bởi nếu không có cơ chế rõ ràng, đồng nghĩa với việc nguồn điện không có đầu ra, doanh nghiệp không có nguồn tiền để trả nợ…Thậm chí, ngay cả khi EVN đồng ý mua điện nhưng giảm giá 12% thì doanh nghiệp cũng mất trắng lợi nhuận.
Theo phân tích của ông Bùi Văn Thịnh - Chủ tịch Hiệp hội Điện gió và mặt trời Bình Thuận, nếu không gia hạn giá FIT theo Quyết định 39, khoảng 50% các dự án điện không đáp ứng được điều kiện để hòa lưới, kéo theo rất nhiều hệ lụy từ vỡ phương án tài chính, công ty phá sản vì không có nguồn thu, không có tiền trả ngân hàng và các nguy cơ khiếu kiện, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư tại Việt Nam. Ngoài ra có một số chủ đầu tư cũng kiến nghị, Chính phủ cần sớm xem xét quyết định gia hạn Quyết định 39 thêm từ 3-6 tháng để các nhà máy hoàn thiện thử nghiệm COD.
Có thể khẳng định, đại dịch Covid-19 đã gây quá nhiều khó khăn cho các doanh nghiệp. Việc các dự án không thể hoàn thành trước 1/11/2021 do giãn cách xã hội và các biện pháp phòng chống dịch là thực tế. Vì vậy, trong bối cảnh dịch bệnh diễn biến phức tạp thì việc có một cơ chế “đặc thù” cho một ngành kinh tế trọng yếu như năng lượng cũng cần xem xét quyết định sớm. Bởi lẽ việc chậm ban hành cơ chế không chỉ gây thiệt hại kinh tế cho chủ đầu tư, vì đây là những khó khăn khách quan, bất khả kháng mà còn lãng phí hàng nghìn MW điện cho nền kinh tế, ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách từ các loại thuế phí, nhất là các địa phương còn khó khăn, và lâu dài hơn là ảnh hưởng đến niềm tin của nhà đầu tư, môi trường kinh doanh của Việt Nam và nhiều hệ lụy khác.
