Theo Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Giám đốc Công ty Luật TNHH Quốc tế TNTP và các cộng sự cho biết, trong suốt quá trình làm việc bên Công ty Luật TNTP, rất nhiều doanh nghiệp không chú trọng vào điều khoản Giải quyết tranh chấp trong Hợp đồng. Hậu quả là các doanh nghiệp thường gặp khó khăn, vướng mắc trong quá trình nộp đơn khởi kiện và thụ lý vụ án.
Vì vậy qua bài viết này, Luật sư Hà sẽ đưa ra những ví dụ, phân tích các lỗi sai mà doanh nghiệp thường gặp khi quy định về Điều khoản Giải quyết tranh chấp trong Hợp đồng, từ đó đề cập giải pháp để đảm bảo tính pháp lý, tính rõ ràng, và hạn chế tối đa các rủi ro khi tiến hành khởi kiện.
Dựa trên nhiều năm kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực tư vấn pháp lý và giải quyết tranh chấp cho doanh nghiệp, TNTP có thể chỉ ra mội số lỗi cơ bản mà doanh nghiệp thường gặp khi quy định về Điều khoản giải quyết tranh chấp trong hợp đồng.
Theo Luật sư Hà dẫn chứng ví dụ: “Trường hợp các bên không thể giải quyết tranh chấp thông qua thương lượng hòa giải, các bên có quyền khởi kiện ra tòa án tỉnh A để giải quyết. Đây là một lỗi sai phổ biến mà nhiều doanh nghiệp mắc phải khi quy định về điều khoản giải quyết tranh chấp trong hợp đồng. Theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, thẩm quyền giải quyết của tòa án được xác định như sau: Thẩm quyền theo vụ việc, thẩm quyền theo cấp, thẩm quyền theo lãnh thổ. Các bên không được tùy ý lựa chọn bất kỳ một tòa án cụ thể nào mà phải tuân thủ các quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự về thẩm quyền giải quyết tranh chấp của Tòa án (Chương III Bộ Luật Tố tụng dân sự)".
Thông thường, tranh chấp kinh doanh thương mại giữa hai doanh nghiệp được thành lập tại Việt Nam sẽ thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án cấp huyện nơi bị đơn có trụ sở. Trường hợp các bên có thỏa thuận với nhau thì phạm vi thỏa thuận chỉ được thỏa thuận tại tòa án nơi có trụ sở của nguyên đơn. Trong một số trường hợp đặc biệt, nguyên đơn được lựa chọn tòa án có thẩm quyền giải quyết nhưng phải theo quy định tại Khoản 1 Điều 40 Bộ luật Tố tụng dân sự.
Ví dụ trường hợp trong hợp đồng, khi có tranh chấp xảy ra, hai bên sẽ giải quyết tranh chấp tại tòa án nhân dân tỉnh A. Trường hợp thỏa thuận của hai bên phù hợp với quy định của pháp luật, tòa án tỉnh A sẽ thụ lý giải quyết. Tuy nhiên, trường hợp thỏa thuận của hai bên trái với quy định của pháp luật, tòa án tỉnh A sẽ căn cứ theo quy định của pháp luật để trả lại đơn khởi kiện hoặc chuyển hồ sơ vụ việc cho tòa án có thẩm quyền giải quyết. Khi đó, quá trình giải quyết tranh chấp sẽ bị kéo dài.
Để khắc phục lỗi này, trường hợp các bên không hiểu rõ quy định pháp luật về giải quyết tranh chấp, TNTP đề xuất các bên nên ghi điều khoản giải quyết tranh chấp tại hợp đồng là: “Trường hợp các bên không thể giải quyết tranh chấp thông qua thương lượng hòa giải, các bên có quyền khởi kiện tại tòa án có thẩm quyền”. Khi có tranh chấp phát sinh, các bên có thể nhờ sự hỗ trợ, tư vấn của luật sư, công ty luật để xác định cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp, từ đó đảm bảo quá trình giải quyết tranh chấp được nhanh chóng, thuận tiện.
Nếu các bên không thể giải quyết tranh chấp qua thương lượng hòa giải, các bên có quyền khởi kiện ra trọng tài. Nếu không thể giải quyết bằng trọng tài kinh tế, tranh chấp sẽ được giải quyết bởi tòa án kinh tế. Theo Điều 6 Luật Trọng tài thương mại 2010, trong trường hợp các bên tranh chấp đã có thỏa thuận trọng tài mà một bên khởi kiện tại tòa án thì tòa án phải từ chối thụ lý, trừ trường hợp thỏa thuận trọng tài vô hiệu hoặc thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được. Có thể hiểu, các bên không thể vừa giải quyết tranh chấp tại trọng tài thương mại, vừa giải quyết tại tòa án. Doanh nghiệp chỉ được lựa chọn một cơ quan để giải quyết tranh chấp.
Do đó, trường hợp doanh nghiệp không thỏa thuận rõ về cơ quan giải quyết tranh chấp, khi thực hiện việc nộp đơn khởi kiện đến tòa án, tòa án sẽ có nghĩa vụ từ chối thụ lý do không thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án. Trường hợp doanh nghiệp muốn khởi kiện tại tòa án thì sẽ phải chứng minh thỏa thuận trọng tài vô hiệu. Việc giải trình, chứng minh này sẽ kéo dài thời gian thụ lý vụ án của doanh nghiệp.
Đối với trường hợp này, Luật sư Hà đề xuất như sau: “Trường hợp các bên chưa ký hợp đồng, các bên nên cân nhắc kỹ và chỉ lựa chọn 01 cơ quan giải quyết là trọng tài thương mại hoặc tòa án; hoặc trường hợp các bên đã ký kết hợp đồng và chưa phát sinh tranh chấp, các bên có thể làm phụ lục hợp đồng để sửa đổi Điều khoản giải quyết tranh chấp”.
Trường hợp không thể thương lượng, hòa giải, các bên có quyền khởi kiện tại tòa án kinh tế, trọng tài kinh tế có thẩm quyền. Theo Luật sư Hà, lỗi sai về việc không viết đúng tên của cơ quan giải quyết tranh chấp doanh nghiệp cũng thường hay mắc phải khi soạn thảo Điều khoản giải quyết tranh chấp trong hợp đồng. Đối với lỗi sai này, trong một số trường hợp, các cơ quan giải quyết tranh chấp sẽ đưa lý do là không đúng tên hoặc không có cơ quan giải quyết tranh chấp nào có tên như vậy để từ chối thụ lý, giải quyết. Do đó, trong trường hợp này, các bên nên lưu ý tìm hiểu và viết đúng tên của cơ quan giải quyết tranh chấp để không gặp khó khăn trong quá trình nộp đơn khởi kiện và thụ lý vụ án.
