Hạn chế đồ uống có đường: Áp thuế là biện pháp hiệu quả cao, chi phí thấp

Phân biệt rõ nước giải khát có đường và đồ uống có đường

Theo dự kiến chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, ngày 13/6, Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

Trước đó, ngày 9/5 Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Trong đó nội dung bổ sung nước giải khát có đường vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt nhận được sự quan tâm, nhiều ý kiến từ các ĐBQH tại phiên thảo luận.

Trao đổi thêm với Người Đưa Tin, ĐBQH Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình) cho rằng, việc bổ sung nước giải khát có đường vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước về bảo vệ sức khỏe nhân dân cũng như khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) và Bộ Y tế.

"Việc đề xuất áp thuế đối với nước giải khát có đường là đề xuất bước đầu trong tiến trình thực hiện các giải pháp nhằm hạn chế việc sản xuất tiêu dùng các sản phẩm có nhiều đường trong thực phẩm đồ uống", đại biểu Khánh Thu nêu.

Theo đại biểu, Bộ Y tế đã công bố nhiều nghiên cứu cho rằng nước giải khát hay loại đồ uống có đường phổ biến nhất là một trong những nguyên nhân chính gây thừa cân béo phì (đặc biệt là ở trẻ em) và các bệnh không lây nhiễm liên quan đến chế độ ăn. Lý do là bởi đường dạng lỏng trong nước giải khát có đường gây hại nhiều hơn do nước dung nạp nhanh hơn so với đường có dạng rắn đồng thời.

Nước giải khát có đường cung cấp lượng calo rỗng có nghĩa là chứa lượng calo cao nhưng không có giá trị dinh dưỡng, kích thích và gia tăng cảm giác đói, giảm ngưỡng cảm giác no, làm tăng lượng calo nạp vào cơ thể gây tăng tích tụ mỡ và tăng tình trạng thừa cân béo phì.

Đại biểu Khánh Thu cho rằng, trên thị trường có hai loại cần phân biệt khác nhau đó là nước giải khát có đường và đồ uống có đường.

Nước giải khát có đường theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN 12828:2019) là sản phẩm pha sẵn để uống với mục đích giải khát, được chế biến từ nước, có thể chứa đường, phụ gia thực phẩm, hương liệu, có thể bổ sung các thành phần nguyên liệu có nguồn gốc tự nhiên, vitamin và khoáng chất, có ga hoặc không có ga, bao gồm: Đồ uống hương liệu (kể cả nước uống tăng lực, nước uống thể thao, nước uống điện giải và các đồ uống đặc biệt khác); nước giải khát có chứa cà phê; nước giải khát có chứa chè; đồ uống thảo mộc; nước giải khát có chứa nước trái cây và các loại đồ uống từ ngũ cốc.

Còn đồ uống có đường là tất cả các loại đồ uống có chứa đường tự do được thêm vào trong quá trình sản xuất, chế biến và đường tự nhiên có trong mật ong, si rô, nước ép hoa quả và nước hoa quả cô đặc; bao gồm: Nước ngọt có ga hoặc không có ga; nước ép và đồ uống từ trái cây/rau củ; chất cô đặc dạng lỏng và bột; nước có pha chế hương liệu; nước tăng lực và đồ uống cho người chơi thể thao; trà pha sẵn; cà phê pha sẵn và đồ uống sữa có pha chế hương liệu.

Như vậy, đại biểu cho rằng nội hàm của khái niệm "đồ uống có đường" rộng hơn bao gồm cả các sản phẩm đồ uống chứa đường tự do được thêm vào trong quá trình sản xuất, chế biến, tiêu dùng và những sản phẩm đồ uống chứa đường tự nhiên có sẵn trong mật ong, nước ép hoa quả, nước hoa quả cô đặc...

Trong khi nước giải khát theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN 12828:2019) chỉ bao gồm các sản phẩm đồ uống chứa đường tự do được bổ sung trong quá trình sản xuất, chế biến, tiêu dùng.

Nhưng nước giải khát có đường theo Tiêu chuẩn Việt Nam được sử dụng trong dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) chỉ định danh/dạng, tên gọi của các loại sản phẩm đồ uống có đường dự kiến áp thuế chứ không quy định về quy chuẩn kỹ thuật, đặc tính kỹ thuật của sản phẩm.

"Không có sự phân biệt giữa đồ uống có đường sản xuất trong nước và đồ uống có đường nhập khẩu với cùng chủng loại, tên gọi", bà Khánh Thu nói và cho biết nước giải khát theo tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml sẽ thuộc đối tượng áp thuế tiêu thụ đặc biệt.

"Theo thông lệ quốc tế, 5g/100ml là mức đường cao trong nước giải khát mà nhiều nước trên thế giới áp dụng để đánh thuế tiêu thụ đặc biệt. Do đó, việc phân tích, đo lường, kiểm soát, quản lý kiểm tra mức độ đường trong nước giải khát là hết sức quan trọng", đại biểu nói và nhấn mạnh phải quy định rõ về cách ghi nhãn mác sản phẩm.

Bà Khánh Thu cũng thông tin, theo kinh nghiệm quốc tế, trong số 104 quốc gia áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường, có 87,5% (91 quốc gia) áp thuế đối với tất cả các loại đồ uống có đường không quy định về ngưỡng hàm lượng tối thiểu.

Với Việt Nam, dự thảo Luật đã quy định ngưỡng áp thuế là trên 5g đường/100ml nước giải khát trên cơ sở đã tham khảo ngưỡng áp thuế của một số quốc gia (Anh, Ireland, Malaysia...) để doanh nghiệp và người dân thích ứng dần với việc áp thuế và giảm hàm lượng đường trong sản xuất, tiêu dùng.

Các sản phẩm đồ uống từ tự nhiên (nước dừa, nước trái cây nguyên chất, sữa nguyên chất...) thường có hàm lượng đường dưới 5g/100ml.

Áp thuế với đồ uống có đường, tại sao không?

Theo WHO, việc tiêu thụ thường xuyên đồ uống có đường làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường tuýp 2, bệnh tim mạch, sâu răng, loãng xương và gây thừa cân và béo phì - tất cả đều là những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, nhưng đồng thời chúng còn tiềm ẩn nhiều khả năng dẫn đến tăng nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm khác trong đó có ung thư.

Để hạn chế tiêu dùng và sử dụng đồ uống có đường, WHO nhấn mạnh rằng các quốc gia cần áp dụng đồng bộ các biện pháp: Áp thuế đối với đồ uống có đường, truyền thông trên diện rộng về tác hại của tiêu dùng thường xuyên đồ uống có đường, hạn chế quảng cáo đồ uống có đường, chính sách bữa ăn học đường, nhãn dinh dưỡng mặt trước, hạn chế quảng cáo đồ uống có đường đặc biệt là với trẻ em… trong đó thuế là biện pháp có hiệu quả cao và chi phí thấp.

TS. Angela Pratt - Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam cho biết, thuế tiêu thụ đặc biệt với nước giải khát có đường là giải pháp có chi phí thấp và hiệu quả cao trong kiểm soát tiêu dùng và Việt Nam không thể chần chừ. Và việc áp thuế thời điểm này là phù hợp, đúng thời điểm với những lý do đã đưa ra trước đó. "Điều này phù hợp với các nước trong khu vực và trên thế giới", bà Angela Pratt nhấn mạnh.

Tại Việt Nam, theo ước tính năm 2019, riêng tổn thất về kinh tế do thừa cân và béo phì đã là 3,69 tỷ USD, chiếm 1,1% GDP chưa kể đến chi phí cho các bệnh không lây nhiễm liên quan khác.

Đến năm 2060, dự báo những chỉ số này sẽ tăng lên 103,1 tỷ USD, chiếm 2,8% GDP; đồng nghĩa với việc tổng chi phí sẽ tăng gấp 28 lần.

Do đó, đại diện WHO tại Việt Nam nhấn mạnh việc áp thuế đủ mạnh đối với đồ uống có đường sẽ góp phần làm giảm thiểu các bệnh sâu răng, béo phì và tiểu đường và phòng ngừa các bệnh không lây nhiễm khác.

Để giảm tiêu thụ đồ uống có đường, PGS.TS Trương Tuyết Mai - Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia khuyến cáo nên tiêu thụ nước lọc, nước đóng chai, trà không đường thay cho các loại nước ngọt.

Hạn chế tiêu thụ những thực phẩm chứa nhiều đường tự do như các loại đường tự nhiên (đường nâu, đường tinh luyện, đường phèn...) và đồ uống có đường (bao gồm nước ngọt, trà và cà phê hoà tan...), bánh kẹo ngọt, mứt, sirô...

Hạn chế lượng đường cho thêm vào thức ăn khi nấu nướng và trên bàn ăn. Không cho thêm đường vào trà, cà phê hay bất kỳ đồ uống nào khác.

Lựa chọn kích cỡ suất ăn hoặc đồ uống có đường nhỏ hơn và giảm dần số lượng. Ăn trái cây tươi ít ngọt thay cho đồ ăn vặt có đường, chọn trái cây tươi thay vì trái cây sấy khô. Đọc nhãn dinh dưỡng, chọn các sản phẩm thực phẩm chứa hàm lượng đường tự do ít hơn.

Hoàng Thị Bích/Người Đưa tin