Theo Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia, thời gian qua, việc doanh nghiệp hợp tác với các nghệ sĩ, người nổi tiếng, đặc biệt là hợp tác với các cá nhân có sức ảnh hưởng trên các nền tảng trực tuyến để quảng cáo, giới thiệu về sản phẩm, hàng hóa đã trở thành phương thức phổ biến nhằm tiếp cận người tiêu dùng.
Phương thức này không chỉ mang lại hiệu quả truyền thông tích cực mà còn góp phần thúc đẩy hoạt động tiêu dùng trong nền kinh tế số. Bên cạnh những kết quả tích cực, thực tế đã xuất hiện nhiều trường hợp vi phạm quy định của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 và các văn bản hướng dẫn thi hành, gây ảnh hưởng tiêu cực đến quyền lợi người tiêu dùng cũng như làm suy giảm tính minh bạch và lành mạnh của môi trường kinh doanh.
Người có ảnh hưởng là khái niệm lần đầu được đưa vào hệ thống văn bản quy phạm pháp luật nói chung và pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng nói riêng.
Theo đó, Nghị định số 55/2024/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng quy định người có ảnh hưởng là chuyên gia, người có uy tín, người được xã hội chú ý trong lĩnh vực, ngành, nghề cụ thể được tổ chức, cá nhân kinh doanh tài trợ dưới mọi hình thức để sử dụng hình ảnh, lời khuyên, khuyến nghị của người này nhằm xúc tiến thương mại hoặc khuyến khích người tiêu dùng mua, sử dụng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, thuộc một trong các trường hợp sau:
- Người có trình độ, chuyên môn, kinh nghiệm trong lĩnh vực, ngành nghề cụ thể, được cơ quan, tổ chức có thẩm quyền công nhận.
- Người tiêu biểu, có nhiều công lao, đóng góp, có uy tín trong xã hội, lĩnh vực, ngành nghề cụ thể, được cơ quan, tổ chức có thẩm quyền công nhận.
- Người được xã hội chú ý, có lượng người quan tâm, theo dõi đáng kể trên phương tiện truyền thông hoặc có tài khoản có đủ điều kiện tham gia các chương trình quảng cáo, kinh doanh trên các nền tảng số.
Từ quy định trên có thể thấy, phạm vi chủ thể được xem là "người có ảnh hưởng" có thể rất rộng, trải dài từ chuyên gia, nghệ sĩ đến các nhà sáng tạo nội dung hoặc tham gia hoạt động trên nền tảng số.
Các cá nhân này khi nhận tài trợ dưới mọi hình thức từ doanh nghiệp để giới thiệu, quảng cáo về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ sẽ thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và sẽ phải thực hiện các trách nhiệm liên quan.
Thực tiễn cho thấy, người có ảnh hưởng có tác động lớn tới quyết định mua bán của người tiêu dùng, đặc biệt là người tiêu dùng trẻ.
Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã đưa ra những quy định đặc thù để điều chỉnh chủ thể này nhằm bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, giúp người tiêu dùng đưa ra quyết định thông minh và trên cơ sở có đầy đủ thông tin hơn.
Người có ảnh hưởng khi thực hiện cung cấp thông tin về sản phẩm, dịch vụ cho người tiêu dùng, được xác định là bên thứ ba cung cấp thông tin về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ cho người tiêu dùng theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023. Theo đó, phải tuân thủ đầy đủ các quy định sau:
- Bảo đảm cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ do tổ chức, cá nhân kinh doanh cung cấp và chương trình đánh giá, xếp hạng liên quan (nếu có).
- Yêu cầu tổ chức, cá nhân kinh doanh cung cấp thông tin, tài liệu, phương tiện để chứng minh tính chính xác, đầy đủ của thông tin về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ.
- Chịu trách nhiệm liên đới về việc cung cấp thông tin không chính xác hoặc không đầy đủ về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, trừ trường hợp chứng minh đã thực hiện tất cả biện pháp theo quy định của pháp luật để kiểm tra tính chính xác, đầy đủ của thông tin về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ.
- Thông báo trước cho người tiêu dùng về việc mình được tài trợ để cung cấp thông tin về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ.
Bên cạnh trách nhiệm của người có ảnh hưởng nêu trên, trường hợp doanh nghiệp hợp tác với người có ảnh hưởng để thực hiện quảng cáo, giới thiệu về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ thì doanh nghiệp cũng phải thực hiện trách nhiệm thông báo trước, công khai cho người tiêu dùng về quan hệ hợp tác với người có ảnh hưởng nêu trên.
Việc sử dụng người có ảnh hưởng để quảng bá sản phẩm là xu hướng tất yếu trong nền kinh tế, góp phần thúc đẩy tiêu dùng và lan tỏa thông tin một cách hiệu quả. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của hình thức này cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết về trách nhiệm minh bạch và trung thực trong việc cung cấp thông tin tới người tiêu dùng.
Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 và Nghị định số 55/2024/NĐ-CP đã thiết lập khung pháp lý rõ ràng, xác lập trách nhiệm pháp lý đối với các chủ thể trong hoạt động giới thiệu, quảng bá sản phẩm, dịch vụ. Việc tuân thủ các quy định này không chỉ là yêu cầu bắt buộc về mặt pháp lý, mà còn là nền tảng bảo đảm cho một môi trường kinh doanh minh bạch, cạnh tranh công bằng và phát triển bền vững.
Trong thời gian tới, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia sẽ tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, phổ biến quy định pháp luật, đồng thời tăng cường giám sát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm liên quan đến việc cung cấp thông tin không đúng sự thật hoặc gây nhầm lẫn từ phía người có ảnh hưởng, nhằm bảo vệ tốt hơn quyền lợi người tiêu dùng và giữ vững kỷ cương thị trường.
Tuệ Minh/Người Đưa tin
