Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết Nguyên đán
Ý nghĩa của mâm ngũ quả ngày Tết là gì? Mâm ngũ quả có nguồn gốc từ đạo Phật và chúng được nhắc đến trong Vu-lan-bồn (Ullambana Sutra) với hình ảnh "trái cây năm màu". Theo quan niệm nhà Phật 5 màu quả tượng trưng cho "ngũ thiện căn" bao gồm: Huệ căn (sáng suốt), định căn (tâm không loạn), niệm căn (ghi nhớ), tấn căn (ý chí kiên trì) và tín căn (lòng tin).
Theo quan niệm của người Việt nói riêng và văn hóa phương Đông nói chung thì mâm ngũ quả ngày Tết thể hiện 5 yếu tố ngũ hành Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ, đây được cho là 5 yếu tố đã cấu thành nên vũ trụ. Ngoài ra, theo Phong thủy Việt Nam số 5 còn tượng trưng cho sự sống và đủ đầy bởi vậy chưng mâm ngũ quả ngày Tết người Việt chúng ta thường chỉ gồm 5 loại trái cây.
Việc trang trí mâm ngũ quả ngày Tết mang ý nghĩa bày tỏ lòng thành kính với các bậc tổ tiên, thể hiện được đạo lý uống nước nhớ nguồn và tượng trưng cho thành quả lao động cả năm của con cháu dâng lên các bậc bề trên.
Tùy theo đặc điểm tự nhiên, quan niệm văn hóa, phong tục tập quán và đặc trưng sản vật của từng vùng miền mà có cách chưng trái cây ngày Tết riêng cũng như cách lựa chọn các loại quả đặc trưng mang ý nghĩa riêng.
Hình ảnh mâm ngũ quả ngày Tết đẹp đều mang chung chung một ý nghĩa vô cùng sâu sắc là thể hiện lòng hiếu thảo và mong ước những điều tốt lành cho một năm mới sắp tới.
Cách bày mâm ngũ quả ngày Tết theo ba miền
Mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc
Cách trang trí mâm ngũ quả ngày Tết của người miền Bắc luôn tuân theo thuyết Ngũ hành trong văn hóa phương Đông, tức vạn vật dung hòa cùng trời đất. Chính vì vậy, mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc luôn phối theo 5 màu Kim màu trắng - Mộc màu xanh - Thủy màu đen - Hỏa màu đỏ - Thổ màu vàng.
Cách bày mâm ngũ quả đẹp miền Bắc thường sắp xếp xen kẽ từng loại quả với nhau để vừa đẹp mắt vừa hợp phong thủy ngày Tết. Đồng thời, phải sắm đủ lễ, đủ loại hoa quả thuận theo ý nghĩa để bày cúng chứ không được chọn bừa.
Hiện nay hoa quả, trái cây rất đa dạng vì vậy cách bày hoa quả trên bàn thờ ngày Tết của miền Bắc cũng được phong phú hơn. Có thể chọn nhiều loại quả hơn là bát, cửu, thập quả, thêm hồng xiêm, táo xanh,...sao cho hợp lý. Dù cách bày biện nhiều loại quả những đó vẫn được coi là “mâm ngũ quả”.
Mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung
Khúc ruột miền Trung nghèo khó, khí hậu khắc nghiệt, đất đai cằn cỗi và rất ít hoa quả vì vậy mâm ngũ quả ngày Tết của miền Trung cũng không quá cầu kỳ và câu nệ hình thức. Do đó người dân miền Trung có gì cúng nấy, thành tâm dâng kính tổ tiên nên mỗi gia đình lại thấy một cách chưng mâm ngũ quả đẹp khác nhau, quả gì cũng được, miễn là tươi ngon.
Các loại quả thường thấy trên mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Trung là: Thanh long, quýt, cam, sung, dứa, mãng cầu, dưa hấu, chuối, lê, lựu, nho, mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài....
Mâm ngũ quả miền Trung chịu sự giao thoa văn hóa 2 miền Bắc - Nam nhưng cách bày mâm ngũ quả theo phong thủy đơn giản này vẫn đảm bảo được sự đầy đủ ngũ hành tức Phú – Quý – Thọ - Khang – Ninh (tức giàu có - sang trọng - sống lâu - mạnh khỏe - an toàn).
Mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam
Người dân Nam bộ rất cầu kỳ từ việc chuẩn bị những mâm cỗ cho tới cách trưng bày mâm ngũ quả ngày Tết. Chính vì vậy, khâu lựa chọn những loại hoa quả ngày Tết xuất hiện trong mâm ngũ quả cúng gia tiên cực kỳ quan trọng. Nhưng mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Nam vẫn thể hiện được sự dân dã, bình dị và vô cùng hóm hỉnh.
Do đó người miền Nam với phong tục chưng mâm ngũ quả ngày Tết với mong muốn "cầu sung vừa đủ xài" ước mong năm mới đầy đủ và sung túc.
Mâm ngũ quả ngày Tết ta của người miền Nam theo phong tục từ xưa tới nay đều gồm 5 loại quả là: Mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài.
Ngoài ra, có thể thêm quả dứa (quả thơm) thể hiện sự vững vàng và mong muốn con cháu đầy nhà. Điều đặc biệt trong mâm ngũ quả chưng Tết ở miền Nam không thể thiếu cặp dưa hấu ruột đỏ vỏ xanh để cầu may mắn.
Đối với cách bày mâm ngũ quả ngày Tết đẹp cực đơn giản bằng cách chọn những trái lớn như quả mãng cầu, đu đủ, dừa đặt lên mâm trước để lấy thế. Sau đó bạn bày những quả nhỏ lên trên sao cho chúng được sắp xếp hợp lý để có được một mâm ngũ quả thờ Tết có hình thù giống như một ngọn tháp là được. Riêng cặp dưa hấu hãy đặt chúng ở hai bên mâm sau khi đã hoàn thành mâm quả cúng ngày Tết.
