Cơ hội rộng mở
TS. Trần Toàn Thắng - Trưởng Ban Dự báo kinh tế ngành và doanh nghiệp - Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế xã hội Quốc gia (NCIF- Bộ Kế hoạch & Đầu tư) cho biết, kết quả tính toán của chúng tôi cũng cho thấy trong CPTPP, dệt may và da giày là những ngành được đánh giá là có mức hưởng lợi cao nhất. Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu ngành dệt may tăng thêm là từ 8,3-10,8% nhờ sức cạnh tranh về giá lớn hơn ở các thị trường mới trong CPTPP, trong khi vẫn giữ được thị trường chủ lực là Mỹ và EU.
Theo báo cáo mới nhất của CTCP Chứng khoán Rồng Việt (VDSC), nhờ lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do FTAs (VJEPA, CPTPP, EVFTA) và sự dịch chuyển đơn hàng từ Trung Quốc sang Việt Nam, sản lượng hàng dệt may xuất khẩu trong năm ghi nhận tốc độ tăng trưởng vượt trội, một số doanh nghiệp (DN) đã lấp đầy được đơn hàng đến hết năm sau...
Các DN sản xuất sợi và DN dệt may sở hữu chuỗi cung ứng khép kín sẽ hưởng lợi trực tiếp nhờ đáp ứng yêu cầu xuất xứ từ các hiệp định thương mại, việc cắt giảm thuế quan sẽ giúp các DN nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường. Bên cạnh đó, những DN có tỷ trọng doanh thu lớn tại thị trường EU như May Sông Hồng (30%), May Sài Gòn (32%), TNG (58%), May 10 (36%) và Vinatex (17%) sẽ hưởng lợi gián tiếp nhờ sự tăng trưởng đơn hàng từ các đối tác thời trang lớn. “Lợi ích mang lại từ CPTPP sẽ không quá rõ nét do Việt Nam đã ký kết các FTAs song phương và đa phương với 7/10 nước nội khối với những ưu đãi về thuế quan tương tự. Tuy nhiên, việc gia nhập CPTPP sẽ giúp mở rộng thị phần xuất khẩu dệt may sang các thị trường đầy tiềm năng như Canada, Mexico, New Zealand và Australia”, VDSC nhận định.
Năm 2019, ngành dệt may phấn đấu tăng xuất khẩu 1 tỷ USD tại hai thị trường tiềm năng là Australia và Canada, mỗi nước khoảng 500 triệu USD. Đây là 2 thị trường rất phát triển, quy mô sử dụng hàng dệt may khá lớn với khoảng 10 tỷ USD mỗi năm, trong khi thị phần xuất khẩu của dệt may Việt Nam sang các thị trường này còn nhỏ, khoảng 500 triệu USD. Vì vậy, CPTPP tạo ra cơ hội đẩy mạnh xuất khẩu vào 2 thị trường này và góp vào mục tiêu tăng trưởng trên 10% của ngành. Trong gần 30 năm qua, ngành dệt may đã có những bước phát triển đột phá khi kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng từ mức chỉ khoảng 52 triệu USD (năm 1990) lên mức 36,1 tỷ USD vào năm 2018, chiếm 15% kim ngạch xuất khẩu cả nước.
Bà Bùi Kim Thùy, nguyên thành viên đoàn đàm phán CPTPP của Việt Nam, đại diện Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN tại Việt Nam khẳng định, “Dệt may là một chương riêng trong CPTPP và chưa bao giờ có sự ưu ái như vậy. CPTPP tác động tới ngành dệt may rất nhiều. Đã có những đánh giá dựa vào nguồn số liệu chính xác nhưng hiện nay những tác động này chưa được công bố.” Bà Thuỳ nói.
Tháo gỡ điểm nghẽn để phát triển
Theo Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), khác với các hiệp định mà Việt Nam đã ký kết, CPTPP có chương riêng về dệt may. Bên cạnh áp dụng quy định chung như các hàng hóa khác, hàng dệt may có những quy định riêng mang tính đặc thù. Các quy tắc xuất xứ cụ thể yêu cầu việc sử dụng sợi và vải từ khu vực CPTPP nhằm mục đích thúc đẩy việc thiết lập các chuỗi cung ứng, đầu tư trong khu vực để tăng giá trị của hàng dệt may được sản xuất trong khối. Quy định linh hoạt về cơ chế “nguồn cung thiếu hụt” cho phép việc sử dụng một số loại sợi, vải nhất định không có sẵn trong khu vực.
Theo VDSC, rủi ro từ việc truy xuất nguồn gốc nguyên phụ liệu và áp thuế bổ sung. Không loại trừ khả năng Mỹ sẽ tiến hành truy xuất nguồn gốc các sản phẩm dệt may sản xuất tại Việt Nam để hạn chế các sản phẩm có nguồn gốc nguyên phụ liệu từ Trung Quốc. Do đó, bắt buộc các DN trong nước phải chủ động đa dạng hóa thị trường cung ứng nguyên phụ liệu may mặc thay vì phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc như hiện nay. Đồng thời, điểm “nghẽn” của ngành nằm ở khâu dệt nhuộm nên nếu không đầu tư đúng mức để phát triển chuỗi cung ứng hoàn chỉnh thì Việt Nam vẫn chưa có đủ nguồn lực để tận dụng tốt cơ hội này. Lợi nhuận từ đó sẽ giảm sút dưới áp lực cạnh tranh.
Bà Bùi Kim Thùy cho biết, với CPTPP, quy tắc linh hoạt cho phép thành phẩm dù vi phạm xuất xứ 10% nhưng vẫn có ưu đãi thuế quan đặc biệt. Tiêu biểu, sợi không có xuất xứ được phép chiếm không quá 10% trọng lượng vải sử dụng để tạo nên thành phẩm. Ví dụ, trong 100 tấn sợi xuất khẩu, trị giá 100 tỷ USD, doanh nghiệp được phép vi phạm 10 tấn sợi hoặc 10 tỷ USD khối lượng hoặc giá trị sợi không có xuất xứ từ các nước nội khối CPTPP. Quy tắc này chỉ áp dụng duy nhất trong ngành dệt may về trọng lượng.
Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết, CPTPP sẽ đặt ra áp lực cho các doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất nguyên liệu đầu vào, đặc biệt là sợi và vải. Trong khi đó, ngành dệt may Việt Nam hiện vẫn đang thiếu hụt nguyên liệu và phải nhập khẩu từ nước ngoài, đặc biệt là Trung Quốc, quốc gia không nằm trong khối CPTPP. “Điểm yếu lớn nhất của Việt Nam hiện nay là khâu sản xuất vải. Việt Nam phải nhập khẩu tới 99% bông, 80% vải. Về may, ngành có thế mạnh nhưng chủ yếu vẫn là gia công. Trong những năm qua, ngành dệt may cũng đã tìm giải pháp cho khâu này nhưng mức độ thành công chưa như mong muốn.” ông Cẩm nhận định.
Trên thực tế, ngoài điểm nghẽn chuỗi giá trị chưa đáp ứng được yêu cầu về quy tắc xuất xứ, thì cũng còn những điểm yếu khác trong ngành cần được thẳng thắn nhìn nhận, như hiện nay quy mô của các DN dệt may Việt Nam vẫn còn nhỏ, tiềm lực tài chính yếu, trình độ quản trị, công nghệ vẫn còn hạn chế, điều này sẽ khiến DN yếu thế khi cạnh tranh với DN mạnh về hàng dệt may trong nội khối CPTPP như Mexico, Peru và Malaysia.
Bên cạnh đó chi phí vận tải và logistics của DN dệt may Việt Nam vẫn còn ở mức cao, các chi phí này đã đẩy giá thành hàng dệt may Việt Nam lên cao. Ông Trương Văn Cẩm cho rằng, để tận dụng lợi thế của CPTPP, đầu tiên, các DN phải hiểu về CPTPP, nắm kỹ thông tin về ngành dệt may, từ đó, biết chúng ta là ai, có thế mạnh gì và thị trường trong CPTPP có đặc điểm gì để đánh đúng thị trường. Muốn giải quyết được điểm nghẽn, các DN mạnh phải liên kết với nhau, cần xây dựng chuỗi liên kết DN, nhất là trong nước và đầu tư nước ngoài. Liên quan đến vấn đề lao động, các DN cần đẩy mạnh vấn đề đào tạo.
Lê Q (T/H)
