Sanamxay - vùng tâm lũ bởi sự cố vỡ đập thủy điện Xe Pian-Xe Namnoy đang gồng mình khắc phục hậu quả. Giữa ngổn ngang những khó khăn đó, tình người nơi đây là một phần sức mạnh giúp người dân vượt qua bao khó khăn, gian khổ đang ở trước mắt.
Tại khu vực cầu bản Hôm, điểm kết nối tuyến huyết mạch bị cắt đứt khi cây cầu gỗ bị dòng nước lũ cuốn phăng, trong hai ngày qua, hàng chục người dân, thanh niên tại bản Hôm đã tự nguyện trầm mình dưới dòng nước lũ để hỗ trợ người và phương tiện qua dòng suối.
Để vận chuyển những chiếc xe ôtô (tải trọng khoảng 2 tấn) chở hàng cứu trợ qua dòng suối vào vùng lũ, người dân sử dụng một xà lan vừa đủ chở một chiếc xe ôtô rồi dùng sức người kéo qua. Nhờ đó, hàng chục chiếc xe với hàng trăm tấn hàng hóa, lương thực, thực phẩm đã vào được với vùng lũ.
Ông Som Xay Keomanyvanh - Phó Giám đốc Sở Giao thông vận tải tỉnh Attapeu - cho biết: "Trong hai ngày qua, nhờ những người dân, thanh niên tại đây giúp sức mới đưa được những đoàn xe cứu trợ vào với vùng lũ. Họ giúp không lấy gì cả, chỉ mong góp một phần sức vào công tác cứu hộ, cứu nạn người dân bị ảnh hưởng do vỡ đập thủy điện."
Dù đã lớn tuổi nhưng ông Phết Sỏm Phon vẫn hăng hái tham gia giúp sức đưa phương tiện qua suối. Cứ mỗi lần xe qua, cả người ông phải dầm mình dưới dòng nước lũ để bắc ván cho xe xuống. Dù vất vả, lạnh tím người nhưng vì nguồn lương thực tiếp tế cho người dân vùng lũ, ông không quản ngại.
Ông Lắt Tạ Na Phone - người được người dân giúp đỡ cho biết: "Nếu không có những người dân và phương tiện này thì chắc chắn đến bây giờ người và phương tiện, hàng hóa từ phía tỉnh Attapeu sẽ không vào được huyện Sanamxay, bởi ngoài tuyến đường này, muốn vào đó chỉ có phương tiện xuồng máy chuyên dụng, máy bay."
Chính nhờ sự giúp đỡ nhiệt tình này, hàng trăm tấn hàng hóa, lương thực, nước uống, chăn màn đã đến được với người dân vùng lũ, qua đó góp phần rất lớn vào công tác khắc phục hậu quả sau sự cố vỡ đập.
Công trình dự án thủy điện XePian XeNamno khởi công xây dựng từ năm 2013 và hoàn thành đầu năm 2018 với tổng vốn đầu tư khoảng 1,2 tỷ USD; có tổng dung tích 1,1 tỷ m3, công suất lắp đặt là 410MW. Sau khi hoàn thành được 90% khối lượng xây dựng, hồ chứa XePian XeNamnoy bắt đầu tích nước từ đầu năm 2018. Cho tới nay ước tính hồ đã tích được khoảng 500 triệu m3.
Khoảng 20h ngày 23/7/2018, công trình đã bị vỡ đập phụ có tên là "Saddle dam D", có chiều cao 16m, rộng 8m; tổng chiều dài là 770m, làm bằng đất đá hỗn hợp.
Trước khi xảy ra sự cố, mực nước tại trạm Stung Treng (cách công trình 200km trên dòng chính sông Mê Công ở Campuchia) đo lúc 19h ngày 23/7 là 9,0m (tương ứng với lưu lượng là 35.700m3); đến 7h ngày 24/7 là 9,35m; đến 7h ngày 25/7 là 9,6m (tương ứng với lưu lượng là 39.900m3).
Như vậy, sau 36 giờ, mực nước tại trạm Stung Treng tăng thêm 0,6m. Theo xu thế hiện tại, mực nước tại trạm Stung Treng tăng trung bình khoảng 20 - 30cm/ngày. Như vậy, cho đến hiện nay sự tác động của sự cố hồ chứa đến mực nước trạm Stung Treng là không đáng kể.
Theo tính toán với sự gia tăng dòng chảy trên dòng chính và các dòng nhánh, cùng với lượng nước từ sự cố hồ chứa tại Lào, mực nước tại trạm Stung Treng tiếp tục lên, đến 30/7 có khả năng lên mức 10,5m.
Trong những ngày tới, mực nước đầu nguồn sông Cửu Long sẽ lên nhanh do lũ thượng nguồn về kết hợp với triều cường. Đến 31/7, mực nước cao nhất trên sông Tiền tại trạm Tân Châu có khả năng lên mức 3,2m (thấp hơn mức báo động 1 là 0,3m); trên sông Hậu tại trạm Châu Đốc có khả năng lên mức 2,6m (thấp hơn mức báo động 1 là 0,4m).
Do đó, theo nhận định ban đầu, sự cố vỡ đập thuỷ điện XePian XeNamnoy sẽ không gây tác động đáng kể tới đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.
