Tết Đoan Ngọ rơi vào ngày mùng 5/5 âm lịch, là một ngày Tết truyền thống tại Việt Nam và một số nước Đông Nam Á. Ở Việt Nam, dân gian còn gọi ngày Tết Đoan Ngọ là Tết diệt sâu bọ, tiêu diệt các loài gây hại cho cây trồng.
Đầu tháng 5 là kết thúc vụ lúa Chiêm, bước vào đầu vụ Mùa. Đây là giai đoạn bà con nông dân làm lễ tạ ơn trời đất, tổ tiên và ăn mừng mùa vụ.
Vì thế ngày này là ngày được bắt đầu bởi người Việt để bày tỏ lòng thành ơn và cầu mong mùa màng mới bội thu.
Tuy rằng, trong lịch sử nói về ngày Tết Đoan Ngọ không được rõ ràng, nhưng quan niệm dân gian lại cho rằng Tết Đoan Ngọ là để diệt sâu bọ, bảo vệ mùa màng. Điều này được giải thích trong quan niệm của đạo giáo rằng: Tết Đoan Ngọ rất đặc biệt vì trong Đạo giáo có 5 ngày phải ăn chay, mà Tết Đoan Ngọ là một trong năm ngày ăn chay đó. Ngày Tết Đoan Ngọ có hai điều cấm, thứ nhất là không chặt cây, thứ hai là không được ăn các loại thức ăn động vật tươi sống.
Theo chuyên gia phong thủy Lương Ngọc Huỳnh, ngày 5/5 là ngày dương khí mạnh nhất và giờ ngọ là đỉnh điểm của dương khí, sau đó dương khí sẽ hạ xuống theo mùa, do vậy sâu bọ, côn trùng sẽ bắt đầu sinh con đẻ cái để làm hại mùa màng. Chính chính vì lẽ đó mà ngày này trong Đạo giáo, các đạo sĩ thường viết phép trừ tà dán vào cửa nhà, dán vào gốc cây hoặc viết vào nước mang đi tưới cây để diệt sâu bọ.
Trong nhà có trẻ con và phụ nữ, người ta còn uống "rượu hùng hoàng" nghĩa là rượu có pha một chút hùng hoàng để trừ tà, viết pháp lên mặt trẻ nhỏ và phụ nữ để vạn sự được bình anh, vận khí được hanh thông.
Nghi lễ chuẩn bị gồm hai phần:
Phần thứ nhất: Lễ gia tiên
Làm một mâm cơm chay và các loại bánh chay cùng một đĩa xôi, một mâm hoa quả ngũ sắc có đủ năm vị là, cay, chua, đắng, mặn, ngọt thêm 9 bông hoa đồng tiền đỏ cài lên mâm hoa quả. Ba chén rượu ba màu trắng, đỏ, vàng, trong rượu có pha một chút hùng hoàng. Ba chén nước trà ba hương vị khác nhau, cùng vàng thuyền, vàng thỏi, vàng lá, có thể mua một chút tiền âm phủ. Đốt 9 ngọn nến, thắp 9 nén nhang, quỳ lạy 9 lạy và khấn:
Con nhất tâm kính bái, cung thỉnh cha mẹ, ông bà, gia tiên tiền tổ nội ngoại, hôm nay là ngày mùng 5 tháng 5 Âm lịch, ngày Tết Đoan Ngọ năm 2019 vào giờ nhâm ngọ thanh long hoàng đạo là giờ cát tường, chúng con với tấm lòng thành kính hiếu nghĩa xin sửa soạn lễ vật, tiền vàng, nhang đăng cung thỉnh kính mời cha mẹ, ông bà, cùng gia tiên tiền tổ nội ngoại hạ đàn thụ hưởng và chứng giám cho tấm lòng thành kính của chúng con.
Kính lạy cha mẹ ông bà cùng gia tiên nội ngoại, nhân ngày Tết Đoan Ngọ con cung thỉnh kính mời gia tiên nội ngoại trợ duyên cho chúng con làm lễ cầu xin Thượng Đế, Ngọc Hoàng Đại Đế bảo vệ mùa màng cho nhân dân, gia ân cho hương linh tiên tổ được mát mẻ ở nơi thiên giới, chúng con thỉnh cầu cha mẹ, ông bà, gia tiên tiền tổ nội ngoại phù hộ độ trì cho chúng con, Cầu tài tài đến. Cầu phúc phúc lai. Cầu đức đức thịnh. Cầu lộc lộc tồn. Hanh thông sự nghiệp vạn sự cát tường như ý.
Chúng con nhất tâm quy mệnh lễ, thành kính cung thỉnh lên gia tiên nội ngoại cầu xin gia tiên chứng lễ.
Chúng con xin đa tạ (3 lần).
Phần thứ hai: Lễ cầu xin Ngọc Hoàng Đại Đế và Thần Tiên.
Chuẩn bị đàn lễ được cúng ngoài trời, được đặt quay mặt về hướng Nam.
Trên bàn lễ trải một tấm vải đỏ rộng cùng một mâm cơm chay bao gồm các loại bánh chay, một mâm xôi, một mâm hoa quả ngũ sắc có đủ năm vị là, cay, chua, đắng, mặn, ngọt. Lại thêm 9 bông hoa đồng tiền đỏ cài lên mâm hoa quả. Năm chén rượu năm màu trắng, đỏ, vàng, xanh, đen. Trong rượu có pha một chút hùng hoàng. Năm chén nước trà năm hương vị khác nhau, cùng vàng thuyền, vàng thỏi, vàng lá. Không được cúng tiền âm phủ. Một chiếc lọng đỏ có viền vàng. Thắp 9 ngọn nến, 9 nén nhang và đọc kinh.
Đốt nến và đọc kinh.
Khởi tâm thắp nến
Hào quang sáng bừng
Tâm thân thanh tịnh
Gạt bỏ phiền ưu
Thái thượng đại đan
Từ quang phổ chiếu
Thần tiên chứng đàn.
Thắp nhang và đọc kinh.
Hương phần bảo đỉnh
Khí đạt huyền không
Thần nhân hợp nhất
Yết kiến nguyệt cung
Thần thông linh hiển
Pháp hiện cửu vân
Đan điền linh tụ
Tâm quy mệnh lễ
Cáo hạ thần tiên.
Quỳ xuống lễ 9 lễ. Văn khấn rằng:
Con xin trấn minh nhất tâm quy mệnh lễ.
Kính lạy Thượng Đế.
Kính lạy Hỗn Côn Sư Tổ
Kính lạy Hồng Quân Lão Tổ
Kính lạy Ngọc Hoàng Đại Đế, Đông phương Thanh Đế, Nam phương Xích Đế, Tây phương Bạch Đế, Bắc phương Hắc Đế.
Kính lạy Hàng Ma đại đế thánh quân, Trừ Ma đại đế thánh quân, Giáo Hoá đại đế thánh quân.
Kính lạy Tam Thanh Sư Tổ, Nguyên Thuỷ Thiên Tôn, Đạo Đức Thiên Tôn, Linh Bảo Thiên Tôn.
Kính lạy Càn khôn đại chiến thần Cửu Thiên Huyền Nữ, Thái Thượng Lão Quân, Huyền Thiên Trấn Vũ.
Kính lạy chính nhất tổng quản đại Thần Tài
Kính lạy: Chư vị Thần Tướng.
Thượng đàm thần tướng thiên thiên tướng.
Trung đàm thần tướng thiên thiên binh.
Hạ đàm thần tướng thiên thiên mã.
Kính lạy Tứ Đức Thánh Mẫu.
Kính lạy Tứ Hải Long Vương.
Kính lạy, Tản Viên Sơn Thánh Đô Đại Thành Hoàng.
Kính lạy, Quốc chủ Đại Vương cảm thần Bạch Mã Linh Lang, cùng chư vị Thánh Quốc.
Kính lạy chư vị Sơn thần, Long thần, Thổ địa, Thổ công táo quân, Thổ kỳ, cùng chư vị thần tiên trong tam giới, hạ đàn chứng lễ.
Hôm nay là ngày Tết Đoan Ngọ giữa thiên địa minh chứng, chúng con nhất tâm thành kính sửa soạn lễ vật tiền vàng, nhang đăng cung thỉnh tấu sớ kính trình lên Ngọc Hoàng Đại Đế cùng chư ngài, xin chư ngài gợi ý lên Thượng Đế khai ân minh xét cho toàn cõi trần gian được giải thoát mọi kiếp nạn, tất cả tà ma, quỷ trùng không làm hại được dương gian, mùa màng được bội thu, chúng sinh đều được hoan ca hưởng đại phúc, người tốt vì dân vì nước, người lương thiện, người không sát sinh, được tăng thọ, tích phúc, được ban cho tài lộc, quan lộc, phúc lộc, vận khí hanh thông vạn sự như ý nguyện.
Cầu xin Thượng Đế, Ngọc Hoàng Đại Đế, cùng chư ngài khai ân ban cho những linh hồn gia tiên của chúng con được hưởng đặc ân của Thượng Đế, được lên thiên giới hưởng đại phúc đại lộc.
Chúng con cầu xin Thượng Đế, Ngọc Hoàng Đại Đế cùng chư ngài minh anh xoi xét để các vị Thần Tiên chuyên diệt quỷ trừ tà trong tam giới được ra tay trừng phạt những kẻ ác nhân thất đức, hách dịch cường quyền ở trần gian, trừng phạt bọn trùng yêu, tà quái làm hại mùa màng.
Chúng con trấn minh nhất tâm thành kính nguyện rằng: Cầu tài tài đến, cầu phúc phúc lai, cầu đức đức thịnh, cầu lộc lộc tồn, ỷ trượng chư thiên, cung đức giáng hạ, hương biến tam giới thấu cửu trùng thiên. Chúng con cầu nguyện cho bách gia trăm họ và nhân dân Việt Nam, gia toàn khang ninh, nhân an vật thịnh, hiển vinh thụ huệ, thế thế chi an, ngàn thu vạn vạn tuế.
Nguyện cầu cho toàn cõi chúng sinh trong tam giới đều được hưởng ân huệ của Thượng Đế, vạn vật tự nhiên đều vinh danh Thượng Đế.
Chúng con xin đa tạ (3 lần).
Chuyên gia phong thủy Lương Ngọc Huynh lưu ý, sau khi đọc xong văn khấn thì lại quỳ lễ 9 lần. “Ở nghi lễ này, các pháp sư có thể lấy nước ép của ngũ vị để làm pháp trừ tà, sau khi hành lễ thì lấy nước pháp này làm phép diệt sâu bọ cho 10 phương tam giới” – ông Huỳnh cho biết.
