Hồi tháng 2/2019, Thanh tra Chính phủ công bố kết quả thanh tra Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO) nêu rõ hàng loạt sai phạm của TISCO cùng các đơn vị, cơ quan có liên quan.
Chiều ngày 9/12, Uỷ ban kiểm tra Trung ương (UBKT TƯ) nêu, ông Hoàng Trung Hải, ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội, trong thời gian giữ cương vị ủy viên Ban cán sự đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ đã có vi phạm, khuyết điểm khi cho một số ý kiến chỉ đạo đối với dự án TISCO 2.
UBKT TƯ nhấn mạnh, vi phạm của Ban Thường vụ Đảng ủy Tổng Công ty Thép Việt Nam, của Ban cán sự đảng Bộ Công thương, các cá nhân liên quan đã ảnh hưởng xấu đến uy tín của tổ chức Đảng, đến mức phải xem xét kỷ luật.
Đội vốn hơn 4.000 tỷ đồng
Dự án cải tạo, mở rộng sản xuất giai đoạn 2, Công ty Gang thép Thái Nguyên được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương đầu tư năm 2005 và giao Tổng công ty Thép Việt Nam (VNS) tổ chức thẩm định xem xét phê duyệt, Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO) là chủ đầu tư.
Tổng mức đầu tư được VNS phê duyệt là trên 3,8 nghìn tỷ đồng. Dự án gồm hai gói thầu chính là: Gói thầu mỏ sắt Tiến Bộ (đã hoàn thành đưa vào sử dụng với giá trị thanh toán 224,057 tỷ đồng) và Gói thầu EPC dây chuyền công nghệ luyện kim trị giá 143 triệu USD, sau là 160,9 triệu USD, thực hiện theo hình thức đấu thầu rộng rãi. Tập đoàn Xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) trúng thầu với giá trên 160 triệu USD.
Ngày 12/7/2007, hợp đồng EPC được ký giữa TISCO và bên nhận thầu là MCC (Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc) với giá hợp đồng tổng thầu là trên 160 triệu USD.
Trong đó giá trị Phần E (tư vấn, thiết kế) là 3,1 triệu USD; Phần P (thiết bị) là trên 114 triệu USD; Phần C (xây dựng và lắp đặt) là trên 42 triệu USD. Thời gian thực hiện hợp đồng là 30 tháng và có hiệu lực từ ngày 3/9/2007.
Sau khi hợp đồng được ký kết, MCC đã được tạm ứng 35,6 triệu USD. Ðáng chú ý, trong quá trình thực hiện hợp đồng, TISCO và MCC đã ký 10 phụ lục điều chỉnh nhiều nội dung quan trọng, trong đó có nội dung hai bên thống nhất tách phần xây dựng và lắp đặt giao lại cho nhà thầu Việt Nam là Tổng công ty Xây dựng công nghiệp Việt Nam (Vinaincon) thực hiện với thời gian kéo dài đến quý I/2011 hoàn thành.
Đáng nói, theo cam kết tại Hợp đồng, giá hợp đồng tổng thầu là trọn gói không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện nhưng đến năm 2012, VNS và TISCO lại có văn bản gửi Bộ Công thương và Chính phủ xin điều chỉnh mức đầu tư.
Cụ thể, ngày 15/5/2013, Chủ tịch Hội đồng quản trị TISCO ký phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án lên tới trên 8,1 nghìn tỷ đồng (như vậy đã tăng hơn 4 nghìn tỷ đồng). Thời gian thực hiện đến hết năm 2014 đi vào hoạt động, nhưng thực tế gói thầu đã tạm dừng từ năm 2013, đến nay các hạng mục đều chưa hoàn thành.
Kết luận chỉ rõ, chủ trương đầu tư dự án phù hợp với yêu cầu thực tế nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động khai thác quặng, sản xuất thép, ổn định việc làm, tăng thu nhập cho gần 5.000 cán bộ công nhân viên, song trong quá trình thực hiện dự án, TISCO, MCC, VNS, Bộ Công thương, các cơ quan, cá nhân liên quan đã có những khuyết điểm, sai phạm.
Kết luận của Thanh tra Chính phủ còn cho thấy, tính đến thời điểm thanh tra tổng giá trị TISCO đã thanh toán cho dự án là hơn 4,4 nghìn tỷ đồng; tổng dư nợ gốc và lãi vay ngân hàng phải trả là trên 3,8 nghìn tỷ (tương đương lãi vay phải trả hiện lên tới trên 40 tỷ đồng/tháng). Trong đó, TISCO thanh toán cho MCC trên 92% giá trị hợp đồng (Phần E là 2,9 triệu USD/3,1 triệu USD, tương ứng 92,77%; Phần P là 106,6 triệu USD/114,8 triệu USD, tương ứng 92,89%).
Chưa kể, TISCO còn thanh toán thay MCC tiền thuế là trên 11,6 triệu USD như: thanh toán chi phí xếp dỡ, bảo quản thiết bị trên 4,7 tỷ đồng, vượt giá trị hợp đồng, trong khi MCC chưa chuyển đủ thiết bị; cung cấp nhiều máy móc thiết bị sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật, không phù hợp với quy chuẩn Việt Nam. Hiện một số thiết bị đã gỉ sét, hư hỏng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ, chất lượng dự án.
Ông Hoàng Trung Hải chỉ đạo gì?
Ngày 9/12/2019, UBKT TƯ nêu, ông Hoàng Trung Hải, ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội, trong thời gian giữ cương vị ủy viên Ban cán sự đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ đã có vi phạm, khuyết điểm khi cho một số ý kiến chỉ đạo đối với dự án TISCO 2.
Cụ thể, theo nội dung trong kết luận của Thanh tra Chính phủ hồi tháng 2/2019, việc VNS đề nghị Văn phòng Chính phủ ban hành văn bản số 8845 ngày 26/12/2018, thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng có nội dung “đồng ý về nguyên tắc việc xem xét một số phát sinh về giá vật liệu do nguyên nhân bất khả kháng trong hợp đồng gói thầu EPC số 01 của dự án ” không đúng Hợp đồng EPC.
TISCO, VNS, bộ Công thương đề nghị giải pháp tháo gỡ khó khăn cho dự án và các bộ đều thống nhất tăng chi phí Phần C. Văn phòng Chính phủ ban hành văn bản số 5447 tháng 8/2009, thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng đồng ý điều chỉnh tăng chi phí Phần C, 15,57 triệu USD, từ nguồn dự phòng dự án không làm tăng Tổng mức đầu tư (TMĐT) nhưng không đúng hợp đồng EPC, thông báo VNS làm việc với MCC về việc chọn VINAINCON là nhà thầu phụ phục vụ Phần C là không đúng thẩm quyền, bởi đó là trách nhiệm của MCC.
Trong khi các bộ, ngành có ý kiến về việc điều chỉnh TMĐT là thiếu căn cứ nhưng VPCP ban hành văn bản 3136 ngày 22/2/2013, thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng “HĐQT VNS quyết định và chịu trách nhiệm về điều chỉnh TMĐT dự án theo quy định hiện hành đảm bảo hiệu quả. Nếu vượt hạn mức, giao Thống đốc ngân hàng Nhà nước và bộ Tài chính trình Thủ tướng xem xét…” dẫn đến TISCO cho rằng, TMĐT điều chỉnh đã được Thủ tướng chấp thuận. Do đó mức điều chỉnh đầu tư từ trên 3,8 nghìn tỷ lên trên 8,1 nghìn tỷ là không có cơ sở.
UBKT TƯ nêu rõ các nguyên Phó chủ nhiệm VPCP: Văn Trọng Lý, Nguyễn Hữu Vũ, Nguyễn Văn Tài, nguyên Phó vụ trưởng Vụ Kinh tế ngành, ông Đỗ Cảnh Dương, Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản, Bộ TN&MT, nguyên cán bộ VPCP có vi phạm, khuyết điểm trong tham mưu lãnh đạo Chính phủ cho ý kiến chỉ đạo đối với dự án TISCO 2.
Ban cán sự đảng Bộ Công thương đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát, để Bộ Công thương có nhiều vi phạm, khuyết điểm trong thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với Dự án TISCO II.
Đồng chí Vũ Huy Hoàng, Bí thư Ban cán sự đảng, Bộ trưởng (giai đoạn 2007 – 2016) chịu trách nhiệm chính về những vi phạm, khuyết điểm của Ban cán sự đảng Bộ Công thương; các đồng chí nguyên Ủy viên Ban cán sự đảng, nguyên Thứ trưởng: Lê Dương Quang, Đỗ Hữu Hào cùng chịu trách nhiệm về những vi phạm, khuyết điểm của Ban cán sự đảng Bộ Công thương và trách nhiệm cá nhân trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ được phân công.
Về những sai phạm của lãnh đạo VNS, UBKT TƯ cũng chỉ ra, Ban Thường vụ Đảng ủy VNS đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo để Tổng Công ty có nhiều vi phạm, khuyết điểm nghiêm trọng trong thực hiện Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn II gây hậu quả rất nghiêm trọng, làm thiệt hại lớn tiền và tài sản của Nhà nước, nhiều cán bộ, đảng viên liên quan bị xử lý hình sự, gây bức xúc trong xã hội.
Nguyên Bí thư Đảng ủy, nguyên Chủ tịch HĐQT Tổng Công ty Thép Việt Nam gồm: Nguyễn Kim Sơn, Đặng Thúc Kháng chịu trách nhiệm người đứng đầu về những vi phạm, khuyết điểm của Ban Thường vụ Đảng ủy. Ông Lê Phú Hưng, nguyên Phó Bí thư Đảng ủy, nguyên Tổng giám đốc; ông Trịnh Khôi Nguyên, Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, Phó Tổng giám đốc VNS cùng chịu trách nhiệm về những vi phạm, khuyết điểm.
Ông Mai Văn Tinh, nguyên Bí thư Đảng ủy, nguyên Chủ tịch HĐQT; Đậu Văn Hùng, nguyên Phó Bí thư Đảng ủy, nguyên Tổng giám đốc VNS; ông Trần Văn Khâm, nguyên Bí thư Đảng ủy, nguyên Chủ tịch HĐQT; Trần Trọng Mừng, nguyên Bí thư Đảng ủy, nguyên Tổng giám đốc; Ngô Sỹ Hán, nguyên Ủy viên Ban Thường vụ Đảng ủy, nguyên Phó Tổng giám đốc Công ty Gang thép Thái Nguyên chịu trách nhiệm chính, trực tiếp về những vi phạm, khuyết điểm trong triển khai thực hiện Dự án TISCO II.
