Điều kiện hưởng lương hưu của người lao động
Theo Điều 54 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014, người lao động được hưởng lương hưu khi có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên và thuộc một trong các trường hợp sau:
- Lao động nam từ đủ 60 tuổi; nữ đủ 55 tuổi
- Nam từ đủ 55 tuổi đến đủ 60 tuổi, nữ từ đủ 50 tuổi đến đủ 55 tuổi và có đủ 15 năm làm công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc có đủ 15 năm làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên
- Lao động từ đủ 50 tuổi đến đủ 55 tuổi và có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên mà trong đó có đù 15 năm làm công việc khai thác than trong hầm lò
- Người bị nhiễm HIV/AIDS do tai nạn rủi ro nghề nghiệp
Theo bộ luật Lao động 2019 có hiệu lực thi hành từ 1/1/2021, bắt đầu sang năm 2021, tuổi nghỉ hưu của người lao động sẽ tăng lên: Nam đủ 60 tuổi 3 tháng, nữ đủ 55 tuổi 4 tháng.
Sau đó mỗi năm tăng thêm 3 tháng với nam, 4 tháng với nữ để đến năm 2028, nam nghỉ hưu khi đủ 62 tuổi và năm 2035, nữ nghỉ hưu khi đủ 60 tuổi.
Người lao động bị suy giảm khả năng lao động; làm nghề, công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn có thể nghỉ hưu ở tuổi thấp hơn nhưng không quá 5 tuổi so với quy định trên tại thời điểm nghỉ hưu, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
Người lao động có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao và một số trường hợp đặc biệt có thể nghỉ hưu ở tuổi cao hơn nhưng không quá 5 tuổi so với quy định trên tại thời điểm nghỉ hưu, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
Như vậy, người lao động được hưởng lương hưu khi đạt độ tuổi nhất định và có đủ thời gian đóng BHXH. Trường hợp người lao động đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 20 năm đóng BHXH thì có thể hưởng BHXH một lần hoặc đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện cho đủ 20 năm để hưởng lương hưu.
Điều kiện và mức hưởng BHXH một lần
Theo khoản 1 Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội 2014, người lao động đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ thời gian đóng BHXH mà có yêu cầu thì được hưởng BHXH một lần nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
- Đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH
- Lao động nữ là người hoạt động chuyên trách hoặc không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn đủ 55 tuổi nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH và không tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện.
Cũng theo khoản 2 Điều này, mức hưởng BHXH một lần được tính theo số năm đã đóng BHXH, cứ mỗi năm được tính như sau:
- 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014
- 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi
- Trường hợp thời gian đóng BHXH chưa đủ một năm thì mức hưởng BHXH bằng số tiền đã đóng, mức tối đa bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.
Lưu ý, theo khoản 6 Điều 85 Luật Bảo hiểm xã hội 2014, trường hợp người lao động đủ điều kiện về tuổi hưởng lương hưu mà thời gian đóng BHXH còn thiếu tối đa 6 tháng thì người lao động được đóng tiếp một lần cho số tháng còn thiếu để đủ thời gian 20 năm.
Ngoài ra, người lao động đã đủ điều kiện về tuổi nhưng chưa đủ thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu được tham gia bảo đóng BHXH tự nguyện theo phương thức đóng một lần cho những năm còn thiếu (với điều kiện thời gian đóng BHXH còn thiếu không quá 120 tháng) thì được đóng cho đủ 20 năm để hưởng lương hưu (Theo điể e khoản 1 Điều 9 Nghị định 134/2015/NĐ-CP).
Mức đóng hàng tháng bằng tổng mức đóng của người lao động và người sử dụng lao động hàng tháng theo mức tiền lương tháng đóng BHXH trước khi nghỉ việc vào quỹ hưu trí và tử tuất.
Theo đó, nếu người lao động đã đủ tuổi về hưu và còn thiếu tối đa 6 tháng thì được đóng tiếp một lần cho số tháng còn thiếu. Trường hợp còn thiếu nhiều hơn 6 tháng, người lao động có thể tham gia đóng BHXH tự nguyện.
Đóng BHXH tự nguyện một lần
Căn cứ điểm e khoản 1 Điều 9 Nghị định 134/2015-NĐ/CP, người tham gia BHXH tự nguyện được chọn một trong các phương thức để đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất.
Trong đó có phương thức, đóng một lần cho những năm còn thiếu đối với người tham gia BHXH đã đủ điều kiện về tuổi để hưởng lương hưu nhưng thời gian đóng BHXH còn thiếu không quá 10 năm (120 tháng) thì được đóng cho đủ 20 năm để hưởng lương hưu.
Theo đó, nếu thời gian đóng BHXH còn thiếu không quá 10 năm và đã đến tuổi về hưu, người lao động được đóng bù một lần cho những năm còn thiếu để được hưởng lương hưu.
Theo khoản 1 Điều 87 Luật BHXH năm 2014:
Mức đóng hàng tháng = 22% x Mức thu nhập tháng do người tham gia lựa chọn
Có thể lựa chọn đóng: Hằng tháng; 3 tháng một lần; 6 tháng một lần; 12 tháng một lần hoặc một lần cho nhiều năm về sau với mức thấp hơn mức đóng hàng tháng hoặc một lần cho những năm còn thiếu với mức cao hơn mức đóng hàng tháng.
Cụ thể, thời điểm đóng BHXH tự nguyện theo khoản 1 Điều 12 Nghị định số 134/2015/NĐ-CP như sau:
- Đối với phương thức đóng hàng tháng, hoặc 3 tháng một lần thì người tham gia BHXH tự nguyện có thể đóng vào bất kỳ ngày nào trong các phương thức đóng đã chọn.
- Đối với phương thức đóng 6 tháng một lần thì người tham gia có thể đóng tiền trong thời gian 4 tháng đầu.
- Đối với phương thức đóng 12 tháng một lần thì người tham gia có thể đóng tiền trong thời gian 7 tháng đầu.
- Đối với phương thức đóng một lần cho nhiều năm về sau (tối đa 5 năm) và đóng một lần cho thời gian còn thiếu (đối với người đã đủ điều kiện về tuổi đời để hưởng lương hưu và thời gian đóng BHXH còn thiếu tối đa 10 năm) nộp tại thời điểm đăng ký phương thức đóng và mức thu nhập tháng làm căn cứ đóng.
